توليد فيلمهاي تلويزيوني با مشكل برنامه ريزي مواجه است

به گزارش خبرنگار تلويزيوني " مهر"،  در حال حاضر سينماي ايران سالانه بيش از 90 فيلم سينمايي توليد مي كند كه به مسايل و موضوعهاي مختلفي مي پردازد. اما اين توليدات كمتر مورد توجه رسانه ملي قرار دارند و تلويزيون مشتري چندان خوبي براي توليدات داخلي به شمار نمي رود. زيرا ضوابط پخش و شرايط فرهنگي كه اكنون به عنوان سياست بر پخش فيلم و برنامه در تلويزيون حاكم است با شرايط توليد و پخش سينمايي منطبق نيست و به همين خاطر نمي تواند نيازهاي تلويزيون در زمينه استفاده از فيلمهاي داخلي را برطرف كند. در اين ميان، مديران تلويزيون به عنوان چاره به فكر توليد فيلم هاي تلويزيوني - سينمايي افتاده اند تا از اين طريق بتوانند در ميان انبوه فيلم هاي سينمايي خارجي كه از شبكه هاي مختلف تلويزيون پخش مي شود، چند فيلم ايراني نيز حضور داشته باشد.

از زمان شروع توليد فيلم هاي تلويزيون كه در حال حاضر به صورت روندي مشخص و قانونمند درآمده است، سيما فيلم در مقام متولي اصلي ساخت اين نوع آثار مطرح شد. هر چند كه در اين ميان خود شبكه ها نيز دست به توليد چنين آثاري مي زدند و اكنون نيز اقدام به اين كار مي كنند.

ساخت فيلمهاي سينمايي - تلويزيوني براي رسانه ملي چند ويژگي مهم و چشمگير دارد كه مديران اين رسانه را به توليد بيشتر ترغيب مي كند. نخست اينكه طرح و فيلمنامه اين نوع آثار از ابتدا زير نظر مديران شبكه ها يا سيما فيلم  به نگارش در مي آيد و از مضمون فيلمها گرفته تا ساختار و فرم ارايه داستان، بر اساس اهداف و ديدگاه هاي فرهنگي صدا و سيما شكل مي گيرد. ديگر اينكه هزينه توليد هر فيلم تلويزيوني - سينمايي حدود 40 تا 50 ميليون تومان است كه در مقايسه با هزينه توليد يك فيلم سينمايي يا حتي سريال، مبلغ اندكي به شمار مي رود. سوم اينكه تلويزيون مي تواند مضمون فيلم را خود تعيين كند و به اين وسيله تعدادي آثار مناسبتي را به مطرح توليد برساند كه در زمان هاي مورد نظر پخش شود. مساله بعدي اينكه تلويزيون به آساني روي فيلم هايي كه خود توليد كرده است، حك و اصلاح مورد نياز را انجام مي دهد و كمتر با شكايت تهيه كننده يا كارگردان مواجه مي شود. چون سرمايه گذار اصلي كار خودش است، اما با همه اين ويژگي ها توليد فيلم هاي تلويزيوني - سينمايي نيز با مسايل و مشكلات خاص خود مواجه است كه بر سر راه توليد اين آثار مانع ايجاد مي كند.

در سال 1384 تلويزيون موفق به توليد 32 فيلم تلويزيوني - سينمايي شد. فيلم هاي تلويزيوني " قلب " به كارگرداني مسعود تكاور، " صبح سبز" ساخته مسعود فرخنده، " هفت شب " كاري از قاسم راضي، " مسافر" اثر خسرو دستگردي، " رقص زندگي " به نويسندگي و كارگرداني مسعود عبدالوند، " من به علاوه دشمن " به كارگرداني محمد نياكاني، " گل و تگرگ " ساخته علي اكبر ميهن خواه،  " در خلوت صبح " اثر مهرداد خوشبخت، " كاخ تنهايي " كاري از محمدرضا ورزي، " پيشنهاد بيشرمانه به نقاش مرده " به نويسندگي و كارگرداني سيد محسن اورنگ، " كارآگاه سركرده " ساخته احمد ديري و " عروس كوهستان " به كارگرداني يوسف سيد مهدوي در سال 84 توليد شده اند.

همچنين فيلمهاي تلويزيوني " از شنبه تا پنج شنبه " به كارگرداني حجت قاسم زاده اصل، " نشاني " ساخته عبدالرضا فيروزان، " دختر صحرا " كاري از عباس مراديان، " شب هفتم "  اثر محمدعلي سليمان تاش، " مهربانو" به كارگرداني حبيب الله بهمني، " ذهن زيبا " ساخته محسن قصابيان،" نوازنده " كاري از علي درخشي، " بلند گريه كن " اثر اسماعيل فلاح پور، " مكافات " به كارگرداني حسن لفافيان، " شهر آشوب " اثر  يدالله صمدي،" جاي او ديگر خالي نيست " ساخته مهرداد خوشبخت، " ابراهيم خليل الله " به كارگرداني محمد رضا ورزي، " مسيح  " ساخته نادر طالب زاده، " زماني براي ماندن " اثر محمد دستگردي، " نذر اسماعيل " كاري از احمدرضا پايداري،" بالا بلند " به كارگرداني مسعود تكاور، " ما هنوز زنده‌ايم " ساخته اسماعيل فلاح پور،" تنها خودت مانده اي " به كارگرداني محسن محسني نسب، " مقبره نحس " به نويسندگي و كارگرداني حسين تبريزي و" مخمصه " ساخته فرهاد عليزاده آهي ديگر آثار تلويزيوني در بخش فيلم هاي تلويزيوني - سينمايي است كه امسال ساخته شده اند.

هر چند كه توليد اين تعداد فيلم تلويزيوني خوب و قابل تقدير است، اما با توجه به تعدد شبكه هاي تلويزيوني و زمان پخش طولاني آنها، اين تعداد فيلم نيازهاي تلويزيون را برطرف نمي سازد. چنان كه اگر هر شبكه در هفته فقط يك فيلم تلويزيوني براي پخش نياز داشته باشد، در مجموع هر شبكه به 48 اثر در سال نياز دارد كه با توجه به فعاليت 5 شبكه، تلويزيون در مجموع حدود 240 فيلم بايد توليد كند تا جوابگوي نيازهاي مخاطبين خود باشد. اما يكي از مشكلات جدي در راه توليد اين نوع آثار مشكلات مالي است كه همواره بر محدود شدن توليدات تلويزيوني سايه مي اندازد. در اين زمينه - همانطور كه اشاره شد - سيما فيلم به عنوان اصلي ترين متولي توليد آثار تلويزيوني - سينمايي بايد اهتمام ويژه اي به اين عرصه داشته باشد كه به نظر مي رسد تا حدودي در انجام وظيفه خود موفق عمل نكرده است.

اقدام در جهت توليد مجموعه هاي تلويزيوني بزرگي همچون " مختار نامه " و " شهر آشوب " يا سريال هايي همانند " بچه هاي هور " و " يك مشت پر عقاب " موجب شده است، توانايي هاي مالي سيما فيلم به شدت كاهش پيدا كند و همين مساله روي روند توليدات تلويزيوني - سينمايي رسانه ملي تاثير منفي بگذارد. تغيير مديريت سيما فيلم در مرداد ماه امسال و تغيير سياست هاي توليد در اين زمينه مي تواند دليل ديگري بر كاهش توليدات تلويزيوني - سينمايي و در عمل كُند شدن عمومي توليد در اين بخش شود.

البته مشكل بودجه بر ديگر بخش هاي تلويزيون نيز اثر گذار بوده و كار را به جايي رسانده است كه عزت الله ضرغامي - رييس سازمان صدا و سيما - چند ماه قبل اعلام كرد كه تلويزيون ديگر فيلم سينمايي توليد نخواهد كرد. بايد توجه داشت كه پروژه توليد فيلم سينمايي بخش مستقلي از توليدات فيلم هاي تلويزيوني - سينمايي را تشكيل نمي دهد. بلكه به جز معدود آثاري كه به صورت صرف براي سينما ساخته شده اند، ساير آثار تلويزيوني - سينمايي نيز از ميان تله فيلم هاي توليدي رسانه ملي انتخاب و ارايه مي شوند.

محمدرضا شرف‌الدين، رييس انجمن سينماي دفاع مقدس درباره تصميم اخير رييس سازمان صدا و سيما مبني بر جلوگيري از توليد فيلم سينمايي در تلويزيون به خبرنگار تلويزيوني "مهر" گفته است: به نظر مي‌رسد تصميم در اين زمينه به دليل كمبود بودجه در اين سازمان باشد و صرفا توجيه اقتصادي دارد. وگرنه خودداري از توليد فيلم سينمايي در طولاني مدت منطقي به نظر نمي‌رسد. چون تلويزيون يكي از مصرف‌كنندگان اصلي فيلم سينمايي در كشور است.

وي خاطر نشان كرد:  البته بحث بر سر اين نيست كه تلويزيون بخواهد به صورت مستقل فيلم سينمايي توليد كند و به عنوان يك تهيه‌كننده سينمايي وارد اين عرصه شود. بلكه رسانه ملي بايد در ساخت فيلم‌هاي خوب و باكيفيت مشاركت كند. در غير اين صورت سينماي پرمساله و پرمشكل كنوني در شرايط نامناسب تري قرار مي‌گيرد.

مهران رسام، تهيه‌كننده مجموعه هاي تلويزيوني در اين خصوص مي گويد: هزينه توليد فيلم سينمايي سنگين است و به شرايط مالي سازمان ضربه مي‌زند و در كار برنامه‌سازان اختلال ايجاد مي‌كند. مگر اينكه تلويزيون بودجه قابل توجه و هنگفتي داشته باشد كه به وسيله آن بتواند در زمينه توليد فيلم سينمايي هم حضوري فعال بيابد. تلويزيون بهتر است به جاي توليد فيلم سينمايي، فيلم تلويزيوني توليد كند و به وظيفه اصلي خود كه برنامه‌سازي براي شبكه‌هاي تلويزيوني است، اهتمام بيشتري داشته باشد.

رسانه ملي در زمينه توليد فيلم هاي تلويزيوني - سينمايي غير از مشكلات مختلف در زمينه بودجه كه دامنگير بسياري از ديگر فعاليت هاي صدا و سيما نيز شده است، با مشكل كيفيت نه چندان مطلوب بسياري از فيلم هاي اين بخش مواجه است كه همين مساله باعث مي شود تا شرايط خوب و قابل قبولي براي جذب مخاطب به وجود نيايد و اين آثار تا حدودي در حاشيه قرار بگيرند. در اين زمينه حتي توليد انبوه نيز به افزايش كيفي اين نوع فيلم ها كمك نمي كند. حضور امسال تلويزيون در جشنواره فيلم فجر نشاندهنده مشكلات كيفي فيلم هاي تلويزيوني است.

تلويزيون در بخش مسابقه فيلم هاي ايراني جشنواره بين المللي فيلم فجر امسال تنها  دو اثر با عنوان " شهر آشوب " و " شاهزاده ايراني " داشت كه " شهر آشوب " در اصل بخشي از يك سريال با همين نام است و " شاهزاده ايراني " يكي از اپيزودهاي مجموعه تلويزيوني " چهل سرباز " به شمار مي رود. همچنين 3 ساخته ديگر تلويزيون در بخش ميهمان جشنواره حضور داشت. فيلم هاي تلويزيوني " جاي او ديگر خالي نيست " به نويسندگي و كارگرداني مهرداد خوشبخت، " ابراهيم خليل الله" به كارگرداني محمد رضا ورزي و " مسيح " به كارگرداني نادر طالب زاده حضور تلويزيون در بخش ميهمان را شكل مي داد كه " مسيح " بخشي از مجموعه تلويزيوني " بشارت منجي " محسوب مي شود و " جاي او ديگر خالي نيست " به علت آماده نشدن كپي 35 ميليمتري به جشنواره نرسيد.

نكته ديگري كه به توليد فيلم هاي تلويزيوني در رسانه ملي لطمه زده، حك و اصلاح بر روي آثاري است كه خود به مرحله توليد رسانده و به نظر مي رسد بايد با كمترين تغيير روي آنتن پخش برود. اما اين مساله به طور كامل رعايت نمي شود و تعدادي از آثار با جرح و تعديل هايي مواجه مي شوند كه ماهيت كلي اثر را به شكلي نامطلوب تحت تاثير قرار مي دهد. اين مساله در مورد فيلم تلويزيوني " شكوه تنهايي "  به كارگرداني سيد احمد پايداري افتاد كه طي هفته نخست دي ماه از تلويزيون پخش شد و اعتراض شديد تهيه كننده اش را در پي داشت.

سيد عليرضا حسيني، تهيه كننده " شكوه تنهايي " به خبرنگار مهر گفته بود: ابتدا صحبت از اين بود كه فيلم در قالب دو قسمت پخش شود. اما با تاكيد مدير شبكه يك و اصرار ما قرار شد فيلم به صورت كامل و يك جا روي آنتن برود. در آن زمان هم هيچ صحبتي از كوتاه كردن فيلم يا حذف صحنه هاي مختلف آن نبود. چون اگر مديران شبكه يك چنين تصميمي را در نظر داشتند - به جهت حفظ حقوق مادي و معنوي فيلم - حق طبيعي تهيه كننده و كارگردان بود كه طي تماسي درباره اين حذف با ما مشورت شود. اما نه تنها هيچ اطلاع رساني درباره زمان پخش اين فيلم صورت نگرفت و هيچ كدام از آنونس هاي فيلم پخش نشد، بلكه حدود 5 دقيقه از فيلم بدون هر گونه هماهنگي دچار حك و اصلاح شد و اين زمان ها همان دقايقي بود كه " آن" هاي فيلم يا به عبارتي لحظات ناب فيلم به شمار مي رفت.

در مجموع بايد گفت فيلم هايي كه در رسانه ملي به عنوان آثار تلويزيوني - سينمايي شناخته مي شوند، با مشكلات زيادي در زمينه توليد و پخش دست به گريبان هستند كه مشكلات كمبود بودجه عمومي در سازمان صدا و سيما يكي از اين مشكلات به شمار مي رود. برنامه ريزي و دقت در كيفيت اين نوع آثار يكي از كارهايي است كه مديران تلويزيون بايد در زمينه توليد و پخش اين نوع آثار مد نظر قرار دهند.