به گزارش خبرنگار مهر، موقعیت قرار گرفتن شاهرود در حاشیه کویر باعث شده تا این شهرستان سالیان سال با کویر و بیابان همنشین باشد هم نشینی مسالمت آمیزی که در سال های اخیر و با کاهش منابع آبی در اثر خشکسالی چهره ای تازه به خود گرفته و به نظر می رسد بیابان هایی که روزگاری مهمان این شهرستان بودند، امروز تا درب منزلمان پیش آمده تا نقش صاحب خانه را بازی کنند.
در این بین اما چه اقداماتی می توان برای بیابانزدایی کرد، بسیاری معتقدند که برای به دست آوردن راه حل مناسب ابتدا باید واژه بیابنزایی و عوامل آن را شناخت چرا که این واژه در هر بخش و شهری تعریف خاص خود را دارد و نسخه ای که امروز تحت عنوان طرح ترسیب کربن در دامغان اجرای می شود، بدون در نظر گرفتن الزامات در شاهرود تضمینی ۱۰۰درصدی برای موفقیت نخواهد داشت.
برای اطلاعات بیشتر درباره طرح های منابع طبیعی پیرامون بیابانزدایی با حسین شوکتی نیا رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان شاهرود به گفتگو نشستیم.
*در ابتدا مهمترین اقدامات خود را در راستای مبارزه با پدیده بیابانزایی بفرمائید؟
منابع طبیعی و آبخیزداری با طرح های مختلفی سعی در نقش آفرینی در معادله خطرناک بازی بین بیابان و پوشش گیاهی شهرستان شاهرود دارد نقشی میانجی که در کاهش آثار بلایای طبیعی موثر است و با طرح هایی مانند ترسیب کربن و جنگلانه سعی در چرخش معادله به نفع بیابانزدایی دارد.
ترسیب کربن: ترسیب کربن طرحی جهانی است که بر مبنای آن جوامع روستایی که در جوار بیابانها زندگی می‌کنند از نظر اقتصادی و اشتغال آفرینی تقویت می شوند تا به سمت شهرها مهاجرت نکنند چرا که در صورت حضور روستائیان در حاشیه بیابان و سرزندگی این نواحی، کشاورزی، درخت کاری، کشت، صنعت، آبادانی و ... ادامه دارد و با خالی شدن روستا عملا راه برای نفوذ بیابان به سمت شهرها باز می شود که تسهیلات بانکی و دوره های آموزشی از جمله موارد این طرح هستند.
جنگلانه: جنگلانه طرحی است که پایه اش مانند ترسیب کربن بر جوامع محلی نهاده شده و کاشت گونه های مقاوم در برابر خشکسالی در نواحی حاشیه کویر برای تثبیت خاک و جلوگیری از نفوذ بیابانها با بهره گیری از جوامع محلی را شامل می شود که این طرح نیز با وجود عمر کوتاه در شاهرود، موفقیت آمیز بوده است.
با توجه به کاهش میزان بارندگی در سال های اخیر و وارد شدن به دوره طولانی مدت خشکسالی لزوم توجه به مراتع و جنگل ها از سوی مردم و سازمان مراتع و جنگلها و آبخیزداری امری اجتناب ناپدیر است در تقویم جهانی، یکروز تحت عنوان روز بیابان زدایی مطرح است تا توجه افکار عمومی به این سو سوق داده شود که امروزه مهار بیابان زایی و استفاده از نهال و بذرهای بومی در هر منطقه که شرایط سازگاری با منطقه را دارد می تواند این روند بیابانی شدن پوشش و خاک را در دراز مدت به تعویق بیاندازد.
در زمره بدیهیات است که نفوذ بیابان در زندگی باعث نگرانی همه ماست چرا که نابودی بافت گیاهی و جمعیتی را در بر دارد که این امر می تواند آثار سوء در چرخه اقتصاد روستایی، تولید، کشاورزی و ... داشته باشد لذا باید با پدیده بیابان زایی مقابله کرد.
*شناسایی اراضی برای میارزه با بیابانزدایی در اولویت است در این باره چه اقداماتی کرده اید؟
یکی از طرح های ما که البته در وهله نخست ممکن است ارتباطی با بیابانزدایی نیز نداشته باشد، کاداستر است به این معنا که ساماندهی پلاک های اراضی ملی با استفاده از نقشه برداری و اجرای مقررات است و در این راستا طی سال گذشته یک میلیون و ۲۶۵هزار هکتار اراضی شهرستان شاهرود مورد پایش و شناسایی قرار گرفته اند، این امر به ما کمک می کند تا در برنامه ریزی طرح هایی مانند بیابانزدایی موفق تر عمل کنیم.
اخذ اسناد تک برگی برای اراضی ملی از اجزاء این طرح محسوب می شود البته باید گفت این اسناد، با اسناد قدیمی متفاوت است چرا که اراضی در این طرح دارای حدودی هستند و با پلاک های همجوار اصطلاحا موزاییک می شوند به گونه ای که بین پلاک ها شکافی نباشد تا زمین خواران از آن استفاده نکنند.
*آیا این طرح شما را برای شناسایی کانون های بحران بیابانزایی نیز یاری می رساند؟
قطعا؛ امروز شهرستان شاهرود دو میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار عرصه بیابانی دارد که این اراضی دارای چندین کانون بحران هستند به این معنی که مناطقی که پوشش به حداقل رسیده و بسیاری از آنها محل حرکت شن های روان است و رفع این موانع کمک می کند تا این شن ها به روستاها و جاده ها آسیب کمتری وارد کنند پس باید گفت زمانی که این اراضی شناسایی شدند ما می توانیم اقدامات بیابانزدایی خود را کامل کنیم برای مثال در سال ۹۴ بالغ بر۱۵۰هکتار نهال کاری با این روش در عرصه های بیابانی مزج و جیلان صورت گرفت.
یکی دیگر از پروژه ها در زمینه جلوگیری از بیابان زایی کنترل هرز آب ها است و در سال گذشته تا کنون ۲۰۰هکتار کنترل هرز آب داشتیم که این طرح با اعتباری معادل ۴۰ میلیون تومان و با بخش هایی مانند کاشت نهال در ۱۵۰ هکتار از اراضی با اعتباری بالغ بر۲۰۰ میلیون تومان، انجام شده است.
هرچند باید گفت یکی دیگر از پروژه ها ایجاد باد شکن در منطقه رضا آباد و خارتوران به طول ۱۲ کیلومتر و با اعتباری معادل ۷۰ میلیون تومان در حال انجام است که اکثر این اعتبارات از طریق سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به استان ها ارسال می شود و با توجه به مقدار اعتبار سطح شهرستان و طرح های ملی به مناطق برای اجرای پروژه ها ابلاغ می شود.
*درباره طرح ترسیب کربن توضیح دهید؟
طرح تعمیم ترسیب کربن در استان سمنان و در شهرستان شاهرود در حال اجرا است این طرح در روستاهای سطوه و بیدستان شاهرود پیگیری می شود و در باره آن باید گفت ترسیب کربن یک طرح ملی و بین المللی است که طی آن سازمان ملل در کشورهایی که مناطق بیابانی دارند به خاطر وجود گازهای گلخانه ای و کارخانه ها تفاهم نامه ای امضا کرده تا این طرح را اجرا کند.
ترسیب کربن به معنای رسوب کردن کربن است یعنی اینکه کربن جوّ را رسوب کرده و آن را نگه داریم که کمتر صدمه به لایه اوزن وارد شود این طرح تاکنون طی شش جلسه با کمک مشاوران تسهیل گران که در این بخش همکاری می کنند در حال اجرا است هرچند که ترسیب کربن در دامغان از حدود ۳۰ماه پیش شروع و پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است برای شروع در شاهرود، همکاران ما کار را از روستاهای همجوار با دامغان آغاز و به طرف طرود و بیارجمند و در جنوب شهرستان بسط می دهند.
البته باید گفت به لحاظ گستردگی منطقه نمی توان به طور هم زمان طرح را در همه نقاط انجام داد ولی سعی ما بر آن است که همه مناطق جنوب شهرستان شاهرود تحت پوشش طرح قرار گیرد.
*چه گونه هایی در بیابان زایی مورد تایید منابع طبیعی است؟
به طور کلی گونه های گیاهی در بیابان زدایی مورد استفاده قرار می گیرد که امکان غرس نهال یا قلمه آنها در عرصه وجود داشته باشد همچنین همکاران ما از همان گیاهان و درختچه هایی که غالبا بومی منطقه که با شرایط منطقه کاملا وفق داده شده، برای اجرای طرح استفاده می کنند و عمده گونه های مورد نیاز در استان سمنان و شهرستان شاهرود طاغ، گز، گون، درمنه، اِشکَبیل، قرع داغ، آرتیپلکس و... است.
در حوزه شهرستان شاهرود طرح حفاظت از عرصه منابع طبیعی شمال دو بخش بسطام، بیارجمند و طرود است که در این مناطق نیروهای حفاظتی داریم که با ماشین یا موتور سیکلت و در قسمت های جنگلی با اسب، گشت و سرکشی می کنند برای اعمال جرایم در این حوزه منابع طبیعی بر اساس نوع گونه و مقدار سطحی که آن گیاه و پوشش از بین رفته، پس از تشکیل پرونده از طریق مراجع قضایی اعمال قانون می کند.
*در حوزه فرهنگ سازی روستاها در مهار بیابان زایی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
رویکرد سازمان در دولت جدید اجرای طرح ها و نگه داری مراتع و جنگل ها با مشارکت مردمی است و معتقدیم اگر مردم همراه با ما نباشند و ما همراه با مردم نباشیم به طور قطع و یقین شکاف و فاصله زیای بین کار درست و غلط اتفاق خواهد افتاد که به ضرر منابع طبیعی ما است.
به عنوان مثال برای مردم روستاهای حاشیه نشین جنگل جلسه هایی برگزار کردیم و در مهار آتش سوزی به آنها آموزش های لازم را ارائه کردیم که در زمینه اطفا حریق در نواحی جنگل مردم با منابع طبیعی همکاری می کنند و از سوی دیگر نیز در راستا فرهنگ سازی، گروه های مردم نهاد فعالی در سطح شاهرود حضور دارند که با منابع طبیعی این شهرستان در تعامل مستقیم هستند.
نمونه این تعاملات را در فروردین گذشته و طی اجرای طرح نهال کاری با کمک جمعی از سمن ها و گروه های مردم نهاد شاهد بودیم که استقبال خوبی از آن صورت گرفت همچنین درباره نقش جوامع محلی باید گفت، تعاونی های مرتع داران نقطه قوت ما هستند که در روستاها برای حفظ منابع طبیعی مردم را آگاه و به آنها آموزش می دهند.
*درباره اجرای جنگلانه برای ما بگویید.
چندین طرح جنگلانه از سال گذشته تا کنون در شاهرود اجرا شده است برای مثال در قلعه بالای بیارجمند و با همکاری و مشارکت مردمی حدود ۱۰۰ نفر از اهالی، اقدام به بذر پاشی حدود ۵۰۰ هکتار اراضی منطقه کردند که در این راستا منابع طبیعی، بذر و وسیله نقیله را فراهم و سایر اقدامات با مشارکت حداکثری مردم صورت گرفت همچنین در رضا آباد نیز همین طرح با همکاری غالب اهالی روستا به گونه ای اجرا شد که امروز می توانیم بگوئیم توانسته ایم سهم کوچکی را در مهار بیابان و اجرای طرح جنگلانه درسطح این منطقه از شهرستان در حد وسیع داشته باشیم و از این بابت خداوند را شاکریم.
*انتظارات منابع طبیعی از مردم چیست؟
با توجه به ورود به فصل گرم و خشک تابستان و استفاده مردم از مناطق ییلاقی در تفریح گاه ها و مراتع نزدیک درختان حدالامکان آتش روشن نکنند و بعد از تفریح از خاموش بودن آتش مطمئن شوند همچنین در صورت بروز حادثه و دیدن تخلف در راستای از بین بردن پوشش مراتع و جنگل ها با سامانه ۱۵۰۴ منابع طبیعی ارتباط گرفته و ماموران ما را آگاه کنند.
نظر شما