مجتبی سلطانی احمدی تاریخپژوه و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر درباره بسترها، ویژگیها و دستاوردهای قیام ۱۵ خرداد، گفت: بیشک یکی از مهمترین وقایعی که در شکلگیری و تعیین ماهیت انقلاب اسلامی تأثیرگذار بود، قیام ۱۵ خرداد است. در این قیام مردمی که به تعبیر بسیاری از نویسندگان و محققان نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی بوده‌اند زمینهساز و جهتدهنده حرکتهای بعدی در نهضت اسلامی علیه رژیم پهلوی و حامیان آن شدند. در واقع این قیام با داشتن ویژگیها و مشخصاتی ماهیت نهضت اسلامی را از نهضتهای دیگر جدا کرد.
وی افزود: به تعبیر برخی بزرگان انقلاب اسلامی در قیام ۱۵ خرداد ۴۲ سه عنصر وجود داشت: یکی عنصر مردم بود، یکی عنصر رهبر و امام بود و سومی عنصر انگیزۀ مذهبی و روحیه شهادت طلبی و فداکاری برای خدا بود. نطفه انقلاب اسلامی با این سه عنصر بسته شد. امام خمینی در ۱۵ خرداد ۴۲ دقیقاً همان نیروهایی را به صحنه آورد که رژیم شاه هیچگاه تصور نمیکرد با آنها در میدان مبارزه روبهرو شود. ۱۵ خرداد به تعبیر دقیق و صحیح امام خمینی مبدأ نهضت انقلاب اسلامی ایران است و از این جهت نقطه عزیمت و عطف تحولات تاریخ معاصر ایران محسوب میشود. قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ در دوازدهم محرم در دفاع از حریم مرجعیت شیعه شکل گرفت.
نویسنده کتاب نامۀ نیمه خرداد گفت: در هندسه فکری و سیاسی امام خمینی پانزده خرداد شناسی از اهمیت اساسی و راهبردی برخوردار است. از آن جمله در نخستین سالگرد قیام ۱۵ خرداد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ در بیاناتی مهم فرمودند: «پانزده خرداد چرا به وجود آمد؟ مبدأ وجود آنچه بود؟ دنباله آن در سابق چه بود؟ و الان چیست؟ پانزده خرداد برای چه مقصدی بود؟ پانزده خرداد را بشناسید و کسانی که پانزده خرداد را دنبال کردند بشناسید و کسانی که از این بعد امید تعقیب آنها هست بشناسید و مخالفین پانزده خرداد و مقصد پانزده خرداد را بشناسید».
وی ادامه داد: قیام پانزده خرداد مبانی و شیوه مبارزات ملت ایران، رهبری، نیروی اجتماعی و به طور کلی هدف و آرمانهای مبارزات را دگرگون کرد و از این طریق با همه وجوه تاریخ ایران و ارزشهای این سرزمین پیوند خورد. دستاورد قیام ۱۵ خرداد ۴۲، پیروزی ۲۲ بهمن ۵۷ بود. اگر قیام ۱۵ خرداد رخ نمیداد، آگاهی و تفکر انقلابی در مردم آنگونه رشد نمیکرد و از سویی روحانیت و به ویژه امام خمینی در مرکزیت نیروهای متعارض قرار نمیگرفت و چهره واقعی شاه و عمال او برای مردم آشکار نمیگردید.
نویسنده کتاب مبدأ نهضت خاطرنشان کرد: دستگیری امام در ۱۵ خرداد مردم سراسر ایران را در حمایت از امام به صحنه آورد و جلوهای مهم از پیوند مردم و مرجعیت شیعه آفرید که ریشه در باورهای عمیق دینی داشت. انتشار خبر دستگیری امام نه فقط قم و تهران، بلکه سراسر ایران را به جوش و خروش آورد. شیراز، مشهد، یزد، اصفهان، ورامین، تبریز، زنجان، قزوین، کاشان و دهها شهر دیگر را میتوان نام برد که هریک به فراخور خود به شکلهای مختلف اعتراض نمودند.
وی در ادامه گفت: در قیام ۱۵ خرداد صرفاً رژیم پهلوی بیش از پیش رسوا نشد بلکه ماهیت متحجران ظاهرالصلاح و روحانیون مقدس نما برای مردم به ویژه توده متدینین آشکار شد. این حرف من نیست بلکه شخص امام خمینی در پیام منشور روحانیت که درباره حوزههای علمیه و روحانیون در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۶۷ صادر شد در اینباره نوشتهاند: «در ۱۵ خرداد ۴۲ مقابله با گلوله تفنگ و مسلسل شاه نبود که اگر تنها این بود مقابله را آسان مینمود. بلکه علاوه بر آن از داخل جبهۀ خودی گلوله حیله و مقدس مآبی و تحجر بود؛ گلوله زخم زبان و نفاق و دورویی بود که هزار بار بیشتر از باروت و سرب، جگر و جان را میسوخت و میدرید» از دستاوردهای قیام پانزده خرداد این بود که ماهیت روحانیون مقدس نما را که بر طبل جدایی دین از سیاست میکوبیدند روشن کرد و حتی حوزه علمیه نجف را هم بیدار کرد.
این استاد دانشگاه افزود: در قیام ۱۵ خرداد برخی جریانهای مدعی ملیگرایی و روشنفکران غربگرا نیز پشت سر ملت قرار نگرفتند و با سکوت و لب تَر نکردن به قول جلال آل احمد در کتاب "در خدمت و خیانت روشنفکران" دست خودشان را با خون پانزده خرداد شستند. در واقع در قیام ۱۵ خرداد ماهیت روحانیون مقدسنما و روشنفکران غربگرا برای مردم روشن شد. قیام ۱۵ خرداد پایان مرجعیت سیاسی غرب گرایان و پایان مرجعیت دینی متحجران ظاهرالصلاح در در دگرگونیهای اجتماعی ایران بود.
سلطانی احمدی در پایان گفت: در پانزده خرداد دین، نهادهای دینی و روحانیت شیعه احیا شد و گفتمان دینی در حوزه دگرگونیهای اجتماعی محوریت یافت.
نظر شما