از مجوز برای چاقوفروشی تا متصل شدن به کف نعلبکی

به گزارش خبرنگار مهر، مهمترین صنعت دستی و هنر سنتی در استان زنجان چاقو سازی آن است و بعد از آن هنر مس کاری و ملیله جزو هنرهای مخصوص این شهر هستند.  اما چاقوسازی به گفته رئیس اتحادیه چاقو سازان استان زنجان حدود۶ هزار سال قدمت دارد اصلا همه اهل فن به این اعتقاد دارند که چاقو از اولین ابزارهای دست ساز انسان بوده تا با آن شکار کرده و  یا غذا تهیه کند چاقوهای ساخته شده در طول تاریخ عمدتا با دسته استخوانی و تیغه ای از سنگ چخماق بوده است. استناد دیگر وسایل پیدا شده همراه مردان نمکی از دوره هخامنشیان است که در معدن  نمک چهراباد کشف شدند. در این باره هم یحیی رحمتی مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان گفته است: با بررسی چاقوهایی که در کنار مردان نمکی وجود داشت و شباهت آن به چاقوهای امروزی، مشخص شد که قدمت چاقوسازی در زنجان به ۲ هزار و ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد.

حالا همه، زنجانی ها را با هنر چاقو سازی شان می شناسند. آنطور که رحمتی گفته طبق آمارها زنجان، ۳ تا ۴ درصد چاقوی مصرف بازار داخل را تامین می‌کند و این ظرفیت وجود دارد و می‌توان از ۹۶ درصد باقی‌مانده نیز سهمی گرفت.

آمار دقیقی اثز تعداد چاقوسازان زنجانی وجود ندارد خیلی از افراد در خانه های خود کارگاهی ایجاد کرده اند و یا کارگاههایی دارند که بسیار فعال است اما جزو هنرمندان صنایع دستی دارای کارت  استان به حساب نمی آیند تا جزو آمارها قرار گیرند اما آوازه هنرشان به شهرهای دور می رود. با این وجود هر کسی یک آماری می دهد برخی می گویند ۳۵۰ کارگاه و برخی دیگر اعلام می کنند ۱۵۰ کارگاه چاقوسازی در زنجان فعال است. 

اصلا چرا انقدر چاقوی زنجانی معروف شده است به خاطر تعداد هنرمندانش است و یا قدمت تاریخی آن؟ حسین محبی یکی از هنرمندان چاقوساز به خبرنگار مهر می گوید: چاقوهایی که توسط زنجانی ها ساخته می شود، به دلیل آب دیدگی و استفاده از فولاد و یا استیل مناسب همیشه تیز هستند. از طرفی دسته و تیغه از هم جدا نیست و این موضوع عمر چاقو را بیشتر می کند. 

او نمونه هایی از چاقوهای ساخته شده را نشان می دهد و می گوید: برای هر کاری یک چاقوی مخصوص ساخته شده. چاقوی شکار، چاقوی گاوکش تا حتی تیزی. 

محبی می گوید که فروش چاقو به افراد زیر ۱۵ سال ممنوع است ما مجوز داریم تنها به افرادی چاقو بفروشیم که بتوانیم حدس بزنیم برای کار خلافی آن را نمی خرند هر چند که از نیت افراد نمی توان با خبر شد اما با این وجود چاقو دست بچه نمی دهیم! اصلا هر کسی که وارد مغازه می شود همان اول می دانیم که چه می خواهد. از کارد میوه خوری و یا چاقوی قلم تراش گرفته تا شترکش و چاقوی پرتابی که یک تکه طناب به آن متصل است. 

چاقوهایی که هنرمندان زنجانی می سازند دارای برند مخصوص به خودشان است. یک نفر نامش را روی تیغه می زند دیگری نقش و نگار سنبل و درختچه و یا چشم و ابرو را نشان کارش می داند. آن یکی فرم چاقوسازی اش را متفاوت از دیگران کرده و همین برند هنرش شده است. 

هر هنرمندی اگرچه تبحر ساخت چاقوهای مختلف را دارد اما روی یکی دو چاقو حتما سرشناس تر است. بعضی تبحر دارند چاقوی شکار بسازند و دیگری چاقوی شترکش خوبی دارد. در زنجان چاقوها را به نام همان هنرمند می شناسند مثل چاقوی حیدری و چاقوی شمس.

اما بیشترین مشتری چاقوهای زنجانی ، زنان خانه داری هستند که از تیز بودن چاقوی آشپزخانه خوشحال می شوند. محبی می گوید: اولین سوال زنان این است که چاقو را بزاریم در فریز تا تیزتر شود؟ درصورتی که چاقوی زنجانی احتیاجی به فریز شدن ندارد. همان ته استکان برای تیز شدن کافی است. تازه اگر بعد از مدتها چاقو کند شد.