خبرگزاری مهر - گروه استانها: جریان‌های ادبی در طول تاریخ، تحت تأثیر پدیده‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند؛ ادبیات دفاع مقدس نیز در پی بروز جنگ عراق علیه ایران پدید آمده و امروز فراوانی آثار منطبق با این مضمون، دریافت شناسه‌های سبکی این ادبیات را آسان‌تر کرده است.
کسانی که در این عرصه پژوهش کرده‌اند، تقریباً متفق‌القول به این نکته‌ها رسیده‌اند که منبع جریان شعری دفاع مقدس از این مایه‌ها است که دفاع مقدس از یک طرف از حماسه‌ها و اسطوره‌های کهن ما - هم ایران زمین و هم جهان مایه گرفته است و قطعاً کسی که می‌خواهد شعر دفاع مقدس را بشناسد، از این بی‌نیاز نیست که ادبیات حماسی ما را بشناسد.
به یقین شعر دفاع مقدس از ادبیات عارفانه ما مایه گرفته است؛ کسی که امروز می‌خواهد شعر دفاع مقدس را بشناسد باید شعر و ادبیات عرفانی و عرفان را بشناسد.
شعر دفاع مقدس عاری از هرگونه تملق و بزرگنمایی
محمدحسین انصاری‌نژاد، شاعر، شعر دفاع مقدس را عاری از هرگونه تملق و بزرگنمایی می‌داند و در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: شعر جنگ، شعر جنگ تحمیلی و شعر دفاع مقدس، همه از یک حادثه صحبت می‌کنند و نهایتاً به یک جا می‌رسند؛ اما آنچه امروز ما به عنوان شعر دفاع مقدس، فرهنگ دفاع مقدس و ادبیات دفاع مقدس می‌شناسیم یک جویبار زلال و زمزمه‌خیز و خروشان یا یک رودخانه بزرگی است که جریان دارد و ما به خاطر تداوم داشتن آن، شعر دفاع مقدس را جریان می‌دانیم و برای آن ویژگی‌های سبکی قائلیم. کسانی که در حوزه سبک‌شناسی کار کرده‌اند به این موضوع رسیده‌اند؛ کما اینکه در مورد شعر انقلاب هم رسیده‌اند.
به گفته شاعر مجموعه شعر «شرف الشمس»، ما شعر دفاع مقدس را جریان می‌دانیم از آن نظر که تداوم دارد؛ هر لحظه به یک شکلی خود را جلوه‌گر می‌کند و در مقابل حوادثی که همرنگ دفاع مقدس هستند، با همان ادبیات وارد میدان می‌شود و خود را نشان می‌دهد؛ مثل جریان‌های شعری بیداری اسلامی، مدافعان حرم، شهدای ترور…. منتها اگر بخواهیم شعر دفاع مقدس را بشناسیم که خیلی در مورد شناختن و شناساندن آن کم کار کرده‌ایم، حتماً باید این پدیده تبارشناسی شود. یعنی ما بدانیم این رودخانه که با آن مواجهیم از کجا مایه گرفته است.
مدیر واحد ادبیات و تاریخ دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان فارس معتقد است که «در ادبیات دفاع مقدس، احیای برخی قالب‌ها، یک ویژگی شایسته و برجسته به حساب می‌آید و جریان منظومه سرایی نیز در ادامه احیای قالب مثنوی صورت گرفته است.»
شعر دفاع مقدس از ادبیات تعلیمی مایه می‌گیرد
انصاری‌نژاد عنوان می‌کند: شعر دفاع مقدس قطعاً از ادبیات تعلیمی که زیرمجموعه وسیعی دارد؛ مثل ادبیات دینی، آئینی، شیعی و … مایه گرفته است و می‌شود بحث کرد هر کدام از اینها چه مفاهیمی را به شعر دفاع مقدس ما بخشیده‌اند.
این در حالیست که هاشم کرونی، شاعر و پژوهشگر ادبیات آئینی به خبرنگار مهر می‌گوید: امروزه ادبیات دفاع مقدس و شعر دفاع مقدس، حماسه و رجز را از ادبیات حماسی می‌گیرد، دلباختگی و مفاهیم عالی انسانی را از ادبیات عرفانی، پایداری و ایثار و ازخودگذشتگی را از ادبیات متعهد و ملتزم، ادبیات مقاومت و ادبیات پایداری وام گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: همه اینها را در رودخانه‌ای خروشان جاری کرده و تداوم پیدا کرده است؛ یکی از ویژگی‌های شعر دفاع مقدس همین تداوم یافتن است. تمام مجموعه اینها را ما شعر دفاع مقدس می‌دانیم.
مسئول دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری انقلاب اسلامی فارس شعر دفاع مقدس را از منظر ادبیات انقلاب اسلامی مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: ادبیات انقلاب اسلامی از متن و بطن جامعه‌ای زاده می‌شود که جان و محبت و جهان خویش را از فرهنگی دینی و شیعی اخذ کرده است و مگر ممکن است رویشگاه و خاستگاه متن در چنین فضای فکری باشد و از آن نشان نداشته باشد؟
مؤلف کتاب «فراتر از خط کشی ها» که به نقد و تحلیل آثار شاعران عصر انقلاب اسلامی می‌پردازد، معیارهای شعر انقلاب اسلامی را بر شمرده و می‌افزاید: حضور ارزش‌ها و هنجارهای انقلاب اسلامی مانند شهید و شهادت، عدالت خواهی، ستم ستیزی، انسان دوستی، معنویت گرایی و ستایش ارزش‌ها و چهره‌های ارزش آفرین و ارزش گرای الهی انسانی از این جمله است.
شعر مقاومت محدود به شعر انقلابی و پایداری نیست
کرونی با بیان اینکه شعر مقاومت محدود به شعر انقلابی و پایداری نیست، عنوان می‌کند: هر سروده‌ای که شاعر با وفاداری به انقلاب اسلامی و تبعیت از چارچوب‌های محتوایی آن سروده باشد شعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس محسوب می‌شود.
وی با این حال می‌گوید: این شعر در دوران انقلاب اسلامی با شعار و سرود وارد میدان شد و در آغاز جنگ تحمیلی نیز بیشتر در قالب سرودها و اشعار حماسی از صداوسیما پخش گردید.
این شاعر شیرازی ادامه می‌دهد: بتدریج بسیاری از شاعران نسل انقلاب با دریافت مفهوم اصیل سیاست، عرفان و آگاهی اجتماعی، شعر دفاع مقدس را از نظر تصویرسازی‌های نو به راهی تازه کشاندند و تحولی در ادبیات معاصر و شعر مقاومت ایران پدید آوردند.
وی با این همه آنچه را که در کنار شعر و سرایش اهمیت دارد وجود جریان نقد و نقادی و گسترش فرهنگ آئینه وارگی می‌داند که متأسفانه در استان فارس مورد غفلت واقع شده و تعداد کسانی که به طور جدی به نقد می‌پردازند را انگشت شمار بر می‌شمرد.
کرونی اضافه می‌کند: شعر فارس زمانی می‌تواند جایگاه محوری خویش را بار دیگر بازیابد که به آئینه وارگی و نقد اگر نه بیش از شعر که دست کم همپای شعر و سرایش اهمیت بدهد و زمینه رشد آن را فراهم کند.
نظر شما