خبرگزاری مهر؛ گروه استانها - مهدی بخشی سورکی: عناصر طراحی در معماری ایرانی از قدمتی سه هزار ساله برخوردار است و این معماری همواره در دوران مختلف حضور داشته و تأثیرگذاری خود را در زندگی امروز نیز حفظ کرده است.
معماری ایرانی به سبکی دست یافت که با هیچ سبک دیگری اشتباه نمی‌شود و در ایران معماری آثار تاریخی در عین حالی که دارای مفهوم و هویت دینی و آئینی است، مانند سایر نقاط جهان وابسته به عواملی چون اقلیم، مصالح بومی و فرهنگ آن منطقه نیز می‌باشد.
ویژگی‌های معماری ایرانی در خانه‌های تاریخی
تنوع شرایط اقلیمی در مناطق مختلف و تجربه‌های گوناگون، معماران را بر آن داشت که روند طراحی خانه‌ها را مطابق با شرایط مکانی تغییر دهند و شرایط اقلیمی نیز تأثیر بسزایی در طراحی‌ها داشته است.
قرار گرفتن در دل کویر باعث پیدایش گونه‌ای از معماری شده، تا ساکنان این نواحی از شرایط بد آب و هوایی مانند گرمای روز و هوای سرد شب هنگام حفظ شوند.
در این مناطق وجود آفتاب سوزان، گردو غبار، کم بودن بارندگی و نیز وزش باد باعث شده که بافت شهری متراکم شود و خانه‌ها تو در تو و در کنار هم ایجاد شوند.
نداشتن رطوبت کافی در هوا و کمبود آب و پوشش بسیار کم گیاهی در اقلیم‌های خشک، انسان‌ها را به فکر آفریدن یک بهشت کوچک، در حیاط خانه‌ها وا داشت تا از گرما ی شدید و خشکی هوا ایمن باشند.
خانه زند قم؛ قدمت ۱۳۰ ساله دارد و برای اواخر دوره قاجار است
از بین خانه‌های تاریخی موجود در شهر مقدس قم از جمله خانه حاج قلی خان، خانه ملاصدرا، خانه حائری، خانه یزدان پناه، خانه آیت الله بروجردی، خانه شاکری و خانه سید حاجی روحانی که بر پایه و اصول معماری ایرانی بنا شده‌اند؛ خانه زند شناخته شده ترین آنها به شمار می‌رود که در بافت مرکزی و سنتی شهر قم قرار داشته؛ در منطقه شناخته شده چهارمردان و در محله معروف گذر قلعه.
می‌گویند این خانه تاریخی از آنِ دو برادر به نام‌های حاج علی خان و حاجی قلی خان بوده که در آن زندگی می‌کردند و قدمت آن نیز به ۱۳۰ سال قبل باز می‌گردد، یعنی اواخر دوره قاجار.
از مصالح استفاده شده در بنا می‌توان به آجر، سنگ، گچ و چوب اشاره کرد که همگی از ویژگی‌های برجسته ی معماری در ابنیه‌ی دوران قاجار به شمار می‌رود.
بخش‌های مختلف عمارت تاریخی زند
این عمارت تاریخی، دلباز و فرح بخش؛ ۴۰۰ مترمربع مساحت و ۳۲۰ مترمربع زیربنا داشته که دارای معماری جالب توجه و از معماری سبک قاجاری پیروی می‌کند و در آن بخش‌های مختلفی از جمله شاه نشین تابستانی، شاه نشین زمستانی و بخش خدمه نشین طراحی شده است.
جالب است بدانیم که در بخش شاه نشین تابستانی که در بخش شرقی این عمارت قرار دارد، یک بادگیر بزرگ وجود داشته که به زیر زمین نیز راه دارد و این امر برای آن بوده که خنکای باد در دل تابستان گرم قم را به این بخش از خانه انتقال دهد.
قسمت شاه نشین زمستانی نیز بزرگترین بخش خانه است که در ضلع شمالی واقع شده است، در جای جای این خانه عناصر تزئینی بسیاری به چشم می‌خورد؛ نقوش درب‌های چوبی، بادگیر منفرد، سرستون‌ها، پایه ستون‌ها و نیز لب چینی بام و بادگیر از جمله عناصر تزئینی خانه حاج علی‌خان زند محسوب می‌شود.
خانه زند دارای ۱۴ اتاق، ۳۶ درب و پنجره چوبی از جنس گردو و ون و ۱۴ ستون سنگی است که با سرستون تزئینی در ایوان شمالی و شرقی واقع‌شده‌اند.
در حیاط مرکزی این خانه یک حوض بزرگ هشت ضلعی وجود دارد که تصور نشستن در کنار آن در فصل گرم تابستان و بهار رویایی به نظر می‌رسد و درخت سالخورده و تنومندی نیز کنار آن قرارگرفته که خنکای سایه آن طراوت خاصی به این خانه بخشیده است.
ستون‌های بسیار نیز در این خانه به کار رفته است که اگر با دقت بر آنان بنگریم خواهیم دید که هیچکدام از این ستون‌ها با دیگری مشابه نیست و هر کدام سبک ساخت خاص خودشان را دارند.
خانه زند قم در فهرست آثار ملی ثبت شد
خانه زند قم یکی از جاذبه‌های تاریخی شهر قم است که در ۲۵ تیرماه ۱۳۷۹ با شماره ۲۰۷۲ در فهرست آثار ملی ثبت شده که با نام موزه مردم شناسی قم نیز شناخته می‌شود.
خانه‌ی تاریخی زند یا موزه‌ی مردم شناسی قم در واقع از ادغام دو خانه ساخته شده که پس از مرمتی که در سال ۱۳۸۰ در این دو خانه انجام شد به صورت یک عمارت درآمد و از آن سال تا به امروز تغییر کاربری داده و تحت عنوان موزه‌ی مردم شناسی قم فعالیت می‌کند.
خانه موزه‌ی مردم شناسی قم تنها موزه‌ی مردم شناسی این شهر است و در آن از طریق مجسمه‌ها و شرح وقایع مختلف سبک زندگی مردم را در دوره‌های مختلف تاریخی ایران بازنمایی می‌کند و در کنار این مجموعه اشیا خانگی، وسایل کار، لوازم کشاورزی، پوشاک و نحوه‌ی چیدمان وسایل به همان سبک و سیاق زندگی در گذشته پرداخته است.
در بخش دیگر این موزه آثاری تاریخی مربوط به دوران اسلامی همچون سفالینه‌های سلجوقی با قدمتی در حدود ۸۰۰ سال قبل، منبر چوبی با پیشینه ۶۰۰ سال قبل و آثار جالب توجه دیگری نیز نمایش داده می‌شود.
گردشگران نوروزی و علاقمندان به معماری این روزها با حضور در این خانه تاریخی، زیبایی‌های این عمارت تاریخی را به نظاره می‌نشینند.
نظر شما