به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «دولت‌های رضاخانِ شاه» نوشته علی‌اصغر رجبی به‌تازگی توسط انتشارات امیرکبیر منتشر و راهی بازار نشر شده است.
علی اصغر رجبی نویسنده این‌کتاب متولد سال ۱۳۵۲ استادیار گروه آموزشی تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی است و به گفته خود، در این‌کتاب تلاش کرده دروغ‌ها و مطالب غیرواقعی درباره دوران حکومت رضاخان پهلوی بر ایران را مشخص و از واقعیت متمایز کند. او می‌گوید درباره سلطنت رضاخان دیدگاهی وجود دارد که می‌توان آن را دیدگاه سنتی دانست و براساس آن، سلطنت رضاخان دوره‌ای پرافتخار و عصری طلایی است. طبق آن‌روایت سربازی وطن‌پرست به‌نام رضا پهلوی، ارتش جدید و منظم ایران را تشکیل و سامان می‌دهد، جلوی تجزیه ایران را می‌گیرد، عشایر و یاغیان را سرکوب و مطیع می‌کند، غرب را الگوی پیشرفت خود قرار داده و حجاب محدودکننده را از سر زنان برمی‌دارد، کارخانه‌ها، جاده‌ها و راه‌آهن می‌سازد و دانشگاه تهران را تاسیس می‌کند.
دیدگاه سنتی مورد اشاره رجبی، می‌گوید روس‌ها و انگلیس‌ها به رضاخان خیانت کرده و او را که فرمانروایی لایق بود معزول کردند. اما نویسنده «دولت‌های رضاخان شاه» معتقد است همه تصاویری که دیدگاه سنتی درباره رضاخان و دولتش دارند، تطابق چندانی با واقعیت ندارند.
رجبی می‌گوید حتی نویسندگانی مثل دکتر سیروس غنی که از طرفداران رضاخان هستند، به نقش تعیین‌کننده انگلیس در به‌قدرت‌رسیدن او اعتراف دارند و می‌گویند: «رضاشاه در سال ۱۹۲۱/۱۳۰۰ با یک کودتای انگلیسی به قدرت رسید و سپس با یک کودتای انگلیسی دیگر به تختی جلوس کرد که روزی شاه‌عباس صفوی بر آن تکیه زده بود. شکی نیست که رضاخان مخلوق انگلیسی‌ها بود.» نویسنده کتاب پیش‌رو می‌گوید براساس مدارک موجود، در اواخر حکومت رضاخان، کمبود شدید مواد غذایی و شرایطی شبیه قحطی بر کشور حکم‌فرما بود و ایران برای ۲۰ سال تحت یک حکومت نظامی کاملا مستبد و ددمنش قرار داشت. مجلس بله‌قربان‌گو شده و سانسور کامل بر کشور حکم‌فرما بود. روزنامه‌ها و مدیرانشان هم از اولین‌قربانیان این‌دیکتاتوری بودند. شرح سرکوب روزنامه‌ها، خشونت فیزیکی و حتی قتل مدیران جسور روزنامه‌ها، بسیاری از بازداشت‌ها و ناپدیدشدن مخالفان از ویژگی‌های این‌دوره به‌ظاهر پرافتخار بوده‌اند.
یک‌نکته مهم دیگر که این‌نویسنده تذکر می‌دهد، این است که دوره پهلوی و تاریخ‌نگاری‌اش یک‌ویژگی دارد که آن را از دوره‌های پیش از خود متمایز می‌کند؛ این‌که حکومت‌های ادوار قدیم‌تر همین‌که عمرشان به پایان می‌رسید، تاریخ‌نگاری‌شان هم به پایان می‌رسید و به تاریخ سپرده می‌شد. چون آن‌حکومت‌ها خوب یا بد، نماینده ایدئولوژی و فرهنگ غیربومی ایران نبودند و تاریخ نگارانشان هم با آن‌ها می‌آمدند و می‌رفتند اما حکومت پهلوی این‌طور نبود. چون با وجود این‌که به‌وسیله مردمی‌ترین انقلاب تاریخ به تاریخ سپرده شد، تاریخ‌نگاری‌اش همچنان ادامه دارد.
«دولت‌های رضاخانِ شاه» چهار فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از:
«دولت‌های ایران از کودتای رضاخان تا انقراض قاجار»، «ماهیت حکومت در عصر پهلوی اول»، «عصر پهلوی اول و دولت‌های آن» و «دولت‌های پهلوی اول و چالش‌های آن».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
«پس از شکست مذاکرات نفت (که ایران خواهان افزایش سهم خود بود) در لندن قرار شد که من در راس هیئتی به ایران آمده، در تهران مذاکرات را ادامه دهد. پس از شکست مذاکرات در لندن، امنای دولت انگلیس و شرکت نفت به این نتیجه رسیدند که تمام فشار دولت برای ازدیاد سهم نفت از جانب تیمورتاش است و اوست که باید در این مورد تماس بگیرد و شاه و دولت تحت نفوذ او قرار دارند، لذا در مقام نابودی او برآمدند. ابتدا جراید انگلستان و بعد جراید سایر کشورها که زیر نفوذ سیاست انگلیس بودند، مطالبی درباره ایران منتشر کردند. ظاهرا از پیشرفت‌های ایران تجلیل نموده، اظهار تاسف نمودند که چون شاه مسن و ولیعهد کودک است سرنوشت ایران پس از مرگ شاه چه خواهد شد؛ ولی در اواخر مقاله اظهار مسرت نمودند که تیمورتاش این خلا را پر خواهد کرد و مملکت را اداره می‌نماید. تلویحا در این مقالات، این‌مساله مطرح شده بود که تیمورتاش جانشین رضاشاه خواهد شد.
تیمورتاش در سال ۱۳۱۰ در مسکو مذاکراتی با روس‌ها پیرامون نفت انجام داد و چند ملاقات محرمانه با «ورشیلف» وزیر جنگ شوروی به عمل آورد و به ایران بازگشت و نتیجه مذاکرات خود را به شاه گزارش داد. در این‌سفر بود که روزنامه‌های اروپا نوشتند کیف حاوی اسناد مهم تیمورتاش در راه مسکو مفقود شده است. انگلیسی‌ها در غیبت تیمورتاش با واسطه‌های متعدد اسنادی که همان روزنامه‌ها بودند در اختیار سرلشکر آیرم رئیس شهربانی قرار دادند و سفر او را در مسکو و ملاقات‌های محرمانه‌اش را با پیرایه‌هایی گزارش دادند و سرانجام تمام این شیطنت‌ها را آیرم به اطلاع شاه رسانید و بالاخره شاه در کمین انتقام از تیمورتاش، خود را محیا کرد.» (نظری، ۲۷۸: ۱۳۸۸)
این‌کتاب با ۷۳۴ صفحه، شمارگان ۳۵۰ نسخه و قیمت ۴۸۵ هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما