به گزارش خبرنگار مهر درایلام، صنایع دستی قرنهای متمادی است که برای گروه های کثیری از مردم ایران زمین، کار و درآمد ایجاد کرده و نه تنها در زندگی اقتصادی و اجتماعی بلکه در حیات فرهنگی آنان نیز جایگاه شایسته و والایی داشته است.
خطه قهرمان پرور استان ایلام که قدمتی به بلندای تاریخ کهن ایران و سابقه ای درخشان در فرهنگ، هنر و تمدن جهان دارد، از دیرباز تاکنون از مراکز مهم تولید صنایع دستی منجمله زیراندازهای سنتی بوده است و از گذشته دور تا به امروز صنعتگران سختکوش و با ذوق ایلامی کوشیده اند تا با تولید زیراندازهایی نظیر قالی، گلیم و دست بافته هایی دیگر چون "سیاه چادر" و "چیغ" (چیت)، "جاجیم" و....اندیشه ها و افکار، ذوق و خلاقیت و در نهایت ایمان خود به خالق هستی و اعتقاد خویشتن به فرهنگ بومی را در قالب محصولی که در عین زیبایی واجد ارزشهای کاربردی و مصرفی هست، بیان دارند.
رشته های سنتی و اصیل صنایع دستی در استان ایلام شامل: گلیم ساده و نقش برجسته، جاجیم بافی، نمدمالی، حصیربافی، احرامی بافی، چاقوسازی، صنایع تلفیقی و تکمیلی، گیوه، چیغ(چیت)، معرق روی چوب و بافت سیاه چادر است که از دیرباز تاکنون در این استان رواج داشته است.
توضیحاتی اختصار درباره تعدادی از رشته های صنایع دستی استان ایلام
1) گلیم نقش برجسته:
گلیم نقش برجسته، تلفیقی از گلیم ساده و گره قالی در متن آن است که به عنوان مهمترین و اصیلترین صنعت دستی در استان ایلام به شمار می رود. در این نوع خاص گلیم، زمینه بافت گلیم و نقوش آن گره کامل قالی است که به طور طبیعی بعد از بافت، نقوش آن برجسته تر از زمینه است.
در تهیه گلیم نقش برجسته باید به نکات مهمی توجه داشت از جمله اینکه گلیم نقش برجسته باید سبک وزن باشد از طرفی هماهنگی در رنگ و طرح و تقارن نقوش در بافت بر ارزشهای هنری آن می افزاید، قسمت زمینه گلیم نقش برجسته دارای پودهای بیشتر و متراکم است، گلیم نقش برجسته باید"سره" نداشته باشد بدین معنی که عرض گلیم از ابتدا نا انتها یک اندازه باشد.
2) جاجیم بافی:
جاجیم بافته ای از پشم تابیده رنگی است که اغلب بافتی خشن دارد. در منطقه ایلام از الیاف پشمی در بافت جاجیم استفاده شده که به عنوان رختخواب پیچ کاربرد دارد.
جاجیم دارای انواع مختلف است: یکی از انواع آن دارای حدود 30 سانتیمتر عرض با تار و پود پشم است که نقش این جاجیم اغلب به صورت راه راه با طرحهای ساده است. نوع دیگر جاجیم با الیاف لطیف یا پشم در عرض 45 تا 70 سانتیمتر بافته می شود.
3) حصیر بافی:
حصیر بافی یا بافت بوریا یکی از قدیمیترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست.
ابزار مورد استفاده در حصیربافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ابزار ساده و ابتدایی نظیر داس، انواع کارد سوهان، درفش، قیچی، سوزن و....تجاوز نمی کند که این ابزار بیشتر برای قطع گیاهان و پیراستن آنها به منظور آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرد و گاهی نیز در حین تولید به عنوان وسیله ای کمکی امر ساخت را تسهیل می بخشد و البته آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل می بخشد مهارت و ذوق دست اندرکاران است.
4) گیوه:
گیوه پاپوش کسانی است که در مظاهر اجتماعی به شکل بخشی از پیشینه سنتی و قومی درآمده است و عضوی از پوشش محلی است. ابزار ساخت گیوه بسیار ابتدایی و ساده است.
قسمت های تحتانی آن از لاستیک پیش ساخته است که در قطعات و اندازه های مختلف موجود است. بافت گیوه به وسیله یک درفش ساخته می شود که اغلب قسمتهای اولیه آن یعنی مرحله "مو نهادن" یا کرسی نشاندن است و مرحله بعد دورچین است که توسط یک قطعه چوب باریک و ظریف به اندازه شماره تقریبی گیوه انجام می شود.
برای هر جفت گیوه دو کلاف پنبه رسیده نیاز است و مهمترین عمل در بافت گیوه، سفت کاری است زیرا اگر بافت گیوه شل باشد باعث به وجود آمدن درز زیر گیوه شده و عمر آن کاهش می یابد.
5) چیغ(چیت):
چیغ بافی در دسته صنایع دستی حصیری جای می گیرد در بین ایلهای و اقوام ایلام از لفظ "چیت" به جای چیغ استفاده می شود.
مهمترین ماده در ساخت چیت، نی است که ابتدا آنها را در مجاورت نور خورشید خشک نموده و سپس به دو نیم نقسیم می شود، نخها را از پشم گوسفند یا موی بز انتخاب می کنند، بعد از شستن و خشک کردن، آنها را رسیده و تاب می دهند و سپس مورد استفاده قرار می دهند.
شیرازه یا سرکش یا سرچک به صورت نواری باریک به اندازه طول چیت می بافند و با نخ پشمی و سوزن به دو طرف آن به صورت طولی وصل می کنند.
6) بافت سیاه چادر:
در اصطلاح محلی به سیاه چادر "دوار" گفته می شود که توسط زنان عشایر استان ایلام با استفاده از موی بز بافته می شود. این محصول بیشتر در زندگی عشایر کاربرد دارد و عشایر از آن به عنوان خانه استفاده کرده و در آن زندگی می کنند.
سرپرست معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام درباره آخرین وضعیت صنایع دستی استان ایلام به خبرنگار مهر گفت: از مهمترین کارهای انجام شده صنایع دستی استان ایلام در سال جاری احیای رشته های منسوخ شده چیت بافی و گیوه بافی صنایع دستی این استان بوده است.
علی اصغر احمدی اظهار داشت: از مهمتری برنامه ها برای احیای این دو رشته در استان ایلام، آموزش به هنرجویان بوده است که همواره با استقبال روبرو شده است.
این مسئول با اشاره به اینکه در حال حاضر گلیم نقش برجسته مهمترین محصول صنایع دستی استان ایلام به شمار می رود، خاطرنشان کرد: 95 درصد از هنرجوهای رشته های صنایع دستی در استان ایلام بانوان این استان هستند.
احمدی عنوان کرد: معاونت صنایع دستی استان ایلام به منظور فراگیری ساخت گلیم نقش برجسته برای علاقمندان در این استان، آموزش این هنر اصیل را به صورت مجازی بر روی سایت میراث فرهنگی و گردشگری استان قرار داده است که هم کنون در دسترسی قرار دارد و علاقمندان می توانند از آن استفاده کنند.
معاون صنایع دستی استان ایلام از شناسایی هفت هزار صنعتگر صنایع دستی در استان ایلام خبر داد و گفت: بیش از چهار هزار نفر از این تعداد در رشته گلیم نقش برجسته فعالیت دارند.
این مسئول یادآور شد: صنایع استان ایلام همواره در نمایشگاه های کشوری صنایع دستی همچنین منطقه ای شرکت کرده و حضور فعال داشته است و حوزه معاونت صنایع دستی استان ایلام همواره از صنعتگران برای شرکت در نمایشگاه های صنایع دستی حمایت کرده است.
احمدی یادآور شد: یکی از مهمترین مشکلات صنایع دستی استان ایلام را نداشتن طرحهای مهم در زمینه صنایع دستی عنوان کرد و افزود: باید در این زمینه فعالیت گسترده ای صورت گیرد و از این بخش بیش از پیش حمایت شود.
نظر شما