جریان مک فارلین در پایان بد مدیریت شد/ جنگ در هر شرایطی خسارت بار است

به گزارش خبرنگار مهر، در ششمین همایش نقد و بررسی کتاب دفاع مقدس که عصر دیروز برگزار شد کتاب "تنبیه متجاوز" نوشته دکتر حسین اردستانی که در واقع به تحولات سیاسی- نظامی ایران از تابستان 1361 تا فروردین 1367 پرداخته است مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

سردار حسین علایی در این جلسه که با حضور جمعی از پژوهشگران و نویسندگان دفاع مقدس همراه بود ضمن تقدیر از تدوین کتاب "تنبیه متجاوز"گفت: این کتاب به دلیل اینکه سعی کرده یک دوره 6 ساله را در خود جمع کند بسیار فشرده است و نتوانسته در خیلی از از موارد توضیحات کافی ارائه کند و برای خواننده ای که با فضای جنگ آشنا نیست کمتر قابل استفاده است.

وی این کتاب را تا کنون کاملترین کتاب که به مرور جنگ می پردازد دانست و گفت: این کتاب متکی به منابع بسیار ارزشمند اسنادی است که در جنگ از طریق نوارهای صوتی، اسناد و مدارک حاضران جنگ تهیه شده است و در عین حال در حوزه سیاسی جای اسناد بین المللی و در حوزه نظامی جای اسناد مربوط به دشمن در این کتاب خالی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با اشاره به عنوان کتاب جای دو بحث ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر از منظر نظامی و سیاسی و تشریح کامل عملیاتها از جنبه های مختلف را خالی خواند و افزود: هر عملیاتی نیاز به یک کتاب دارد و باید عملیاتها در سه حوزه نظامی، سیاسی و تاکتیکی بررسی شود. در شرایط کنونی نیاز به این داریم که دو نوع کتاب بنویسیم. یک کتاب راجع به مسائل عملیاتها بدون توجه به مسائل سیاسی و حوزه های خارج عملیات که هر عملیاتی را با اصول جنگ بسنجیم و عملیاتها را از نظر طرح ریزی و اجرا نقد کنیم و یا اگر قرار است عملیاتها در حوزه سیاسی و نظامی نقد شود باید از نحوه تاکتیکی کاسته شود و در حوزه سیاسی – نظامی ارزیابی شود.

وی توازن قوا را یکی از مسائلی دانست که نویسنده می توانست به آن بیشتر بپردازد و گفت: از محتوای این کتاب بر می آید که پس از آغاز عملیات رمضان تا انتهای جنگ توازن قوا تقریبا به نفع رژیم صدام بوده و قدرتهای بزرگ از صدام حمایتهایی را انجام دادند. وزن حمایتهای آمریکا، شوروی، کشورهای اروپایی و عربی در دوره های مختلف جنگ مشخص نیست و قبل از فتح خرمشهر هم ما تحلیلی از این حمایتها نمی بینیم البته به صورت کلیات مطرح شده اما نمی توانیم وزن دهی و مقایسه کنیم.

دکتر حسین علایی با بیان اینکه، قدرتهای بزرگ قبل و پس از فتح خرمشهر چه استراتژی داشتند و تغییر این استراتژیها در دوره های مختلف می تواند به ما در فهم  جنگ کمک کند افزود: استراتژی عراق هم می توانست در این کتاب بهتر پرداخته شود و مشخص کند که در هر مقطعی عراق چه استراتژی نظامی و عملیاتی داشته است.

وی تصریح کرد: من با خواندن این کتاب متوجه نشدم استراتژی نظامی ایران پس از فتح خرمشهر چه بوده است.تا قبل از فتح خرمشهر استراتژی نظامی ما این بوده که دشمن را از خاک ایران بیرون کنیم اما پس از آن استراتژی نظامی ما واضح مشخص نیست که ما از نظر نظامی چه کنیم که به تنبیه متجاوز برسیم.

سردارعلایی تاکید کرد: برخی از مسائل مهمی که در جنگ در این دوره شش ساله اتفاق افتاده بحثهای اساسی دارد که باید به صورت فصل جداگانه ای به آن پرداخته نشده است. برخی از اقدامات رژیم صدام در فاصله عملیات رمضان تا آخر جنگ انجام شده اما به نظرم جزو استراتژیهای رژیم بعثی بوده که در این کتاب به صورت جداگانه به آن پرداخته نشده است. از جمله اینکه رژیم عراق در یک زمان از نظر برخورد نظامی با ما استراتژی استفاده از جنگ شیمیایی را در دستور کار قرار دارد که در این کتاب در فصل جداگانه ای به آن پرداخته نشده است.

سردار علایی جنگ شیمیایی، جنگ خلیج فارس، نفت کشها، جنگ شهرها و جریان مک فارلین را چند مسئله ای خواند که می توانست در این کتاب برجسته شود و گفت: جنگ نفت کشها یک منحنی دارد که در دوران هشت سال جنگ متفاوت است و در برخی زمانها علامت یک استراتژی تعیین کننده را دارد. عراقیها با کمک فرانسویها و آمریکاییها تلاش داشتند جبهه جنگ دریا را به قوتی ببرند که توازن قوای ما در جبهه زمینی به هم بریزد.

وی جنگ شهرها را یکی دیگر از استراتژیهای رژیم صدام برشمرد و گفت: برخی از مواقع صدام برای تصرف شهرها آنها را بمباران می کرد اما بعضی وقتها با هدف تضعیف روحیه شهرها را می زد. اما در یک مقطعی جنگ شهرها به عنوان یک راهبرد عملیاتی برای رسیدن به پیروزی یا متوقف کردن ما در جبهه جنگ زمینی طرح ریزی شده بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) مسئله مک فارلین را در اثنای جنگ بسیار مهم خواند و یادآور شد: به جریان مک فارلین می توان اینگونه پرداخت که ما چه کردیم که آمریکاییها نیاز به این پیدا کردند که با ما کنار بیایند و مشاور امنیتی خود را برای مذاکره بفرستند و آن را باید فراتر از یک حادثه دید.

وی تقسیم بندی عملیات به کلاسیک و غیرکلاسیک مناسب ندانست و گفت: عملیاتها بر اساس اصول جنگ است که ما تنظیم می کنیم و همه عملیاتهای کلاسیک می تواند موفق یا غیر موفق باشد. عملیات کلاسیک علامت موفق یا نا موفق نیست.

وی با بیان اینکه نیروهایی که در عملیاتها به فرماندهی بنی صدر شرکت کردند فداکاری کرده اند تأکید کرد: عدم موفقیت عملیاتهای انجام شده به فرماندهی بنی صدر در عدم شناسایی، اطلاعات و طرح ریزی درست بود.

سردار علایی تصمیم حضرت امام (ره) در پذیرش قطعنامه را حکیمانه دانست و در عین حال یادآور شد:  امام خمینی (ره) از روز اول جنگ دنبال سرنگونی صدام بود و بر همین اساس هم عمل کرد و می خواستند نتیجه این جنگ سقوط صدام و حزب بعث و آمدن حکومت اسلامی در عراق باشد و چون این اتفاق نیفتاد و مجبور شدند جنگ را خاتمه بدهند آن جمله معروف را در نوشیدن جام زهر بیان کردند، بنابراین نمی توانیم بگوییم که حضرت امام (ره) اهدافش را در طول جنگ تغییر داد.

وی پس از اینکه به برخی از اشکالات ریز کتاب "تنبیه متجاوز" اشاره کرد، بر آوردن سند برخی مطالب تاکید کرد و گفت: خیلی از مسائل از حالت سری در آمده و باید برای آیندگان نقل شود.

وی گفت: بسیاری از عملیاتهایی که ناموفق بود قبل از اجرای عملیات بر ناموفق بودن آن آگاهی داشتیم، اما اینکه چرا آن را انجام دادیم باید بررسی شود.

سردار علایی در این جلسه اعتراف کرد که عملیات کمیل را که شهید صیاد شیرازی طراحی و ابلاغ کرده بود وی بر هم زد و گفت: من دیدم این عملیات صد درصد ناموفق است و به آقای هاشمی تماس گرفتم و توضیح دادم که این عملیات به این دلایل موفق نیست و در آنجا آقا فرمودند که باغ سبزی است ولی در ندارد. اگر تمام قوایمان را در آنجا بسیج می کردیم آن عملیات موفق نمی شد چون طرح آن اشکال داشت.

وی تاکید کرد: جنگ چند چیز را به ما یاد داد. اولین چیزی که ما از جنگ یاد گرفتیم این بود که اگر ضعیف باشیم به ما حمله می کنند پس باید قوی باشیم. دوم اینکه اگر غافلگیر و ناهوشیار باشیم حتی اگر قدرت داشته باشیم شکست می خوریم. سوم آنکه باید همه تلاشمان این باشد که جنگ نشود. جنگ در هر شرایطی خسارت بار است. بنابراین کسانی که حواسشان نیست و رفتارهای می کنند که نمی فهمند جنگ یعنی چه خطا می کنند. جنگ به ما نشان داد تمام تلاش کشور این است که به بازدارندگی برسد و بخش عمده آن بازدارندگی ذهنی و روحی برای دشمن است.

در پایان ششمین جلسه نقد کتاب دفاع مقدس که به بررسی کتاب "تنبیه متجاوز" اختصاص پیدا کرده بود چند تن از حاضران جلسه نظرات خود را بیان کردند و در ادامه نویسنده کتاب با پذیرش بخشی از نقد دکتر علایی نظر وی در مورد  نگاه منفی به جریان مک فارلین را رد کرد و گفت: به هر حال در آن زمان به جریان منفی نگاه می شد اما منشأ پایان جنگ از جریان مک فارلین آغاز شد.

دکتر حسین اردستانی علت طولانی شدن جنگ را تحولات صحنه نبرد دانست و گفت: حضرت امام (ره) سقوط صدام را هدف جنگ بیان کرد اما به این معنا نبود که دیپلماسی را کنار بگذارد.

رئیس مرکز اسناد دفاع مقدس همچنین برخی برداشتهای امیر سرتیپ سید حسام هاشمی را که ناظر بر عدم بهره گیری از نظرات ارتش در این کتاب بود را رد کرد و گفت: نه من با قلم خود می توانم منکر حضور دوستان ارتش در جنگ شوم و نه دیگران. این یک واقعیتی است که سپاه، ارتش، بسیج و ... در جنگ حضور داشتند اما وقتی برخی منابع در ارتش وجود ندارد من چه طور می توانم آنها را بیاورم. ضمن اینکه من کتاب را 13 سال پیش نوشته ام و بیش از 95 درصد کتاب مستند مقولات همان زمان است و من با کسی گفتگو نکرده ام و تنها برخی جاها نظرات آقای رضایی در جلسات درس شان را آوردم که منافاتی با منابع قبلی ما ندارد.