به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت مرحوم دکتر غلامحسین مصاحب عصر یکشنبه در آستانه سیامین سال درگذشت او و با حضور برخی چهرههای فرهنگی کشور و نیز اعضای خانواده وی در محل انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به فعالیتهای این انجمن در برگزاری مراسم بزرگداشت برای چهرههای فرهنگی کشور گفت: از 10 سال پیش که من عهدهدار کارهای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی شدم، به جز در مرداد ماه و برخی ماههای دیگر هر ماه یک بزرگداشت برای بزرگان علم و فرهنگ ترتیب دادهایم و تاکنون 100 مجلس بزرگداشت برگزار کردهایم.
وی با بیان اینکه "چهرها و مفاخر فرهنگی کشور نیازی به برپایی این مجالس ندارند" در عین حال تاکید کرد: این مملکت ماست که نیاز دارد این چهرهها را بشناسد و ما باید خدمات آنها را در بربر دیدگان نسل جوان قرار دهیم تا آنها الگویی برای خود داشته باشند.
دائرهالمعارف نویسی را از غرب اخذ نکرده ایم
محقق در ادامه به خدمات زنده یاد غلامحسین مصاحب در زمینههای گوناگون پرداخت و افزود: مصاحب از چهرههای برجسته مملکت ما بود که زمینه اصلی کارش ریاضیات بود. اما او کارش را در حوزه دائرهالمعارف نویسی از سالهای 37 و 38 در یک آپارتمان کوچک در خیابان نادری و با کمک چند تن از فضلای این مملکت شروع کرد. همکاری من هم با این پروژه به بخشهای ادبیات عرب و قرآن آن مربوط میشد اما سال 40 با دعوتی که دانشگاه لندن از من برای تدریس انجام داد، ای همکاری نیز قطع شد.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با بیان اینکه در ایران دائرهالمعارفهای متعددی وجود داشته است، گفت: کتاب شفاء (ابن سینا) را میتوان از جمله این دانشنامهها دانست و اینگونه نبوده که ما دائرهالمعارف نویسی را از غرب اخذ کرده باشیم اما دائرهالمعارف نویسی به سبک جدید در ایران از زمان دهخدا که موسسه لغتنامه را تاسیس کرد، آغاز شد. با این وجود باید دائرهالمعارف فارسی مصاحب را دائرهالمعارف تمام عیاری دانست که تا آن زمان به زبان فارسی نوشته شده بود.
محقق در پایان اضافه کرد: بعد از دائرهالمعارف مصاحب هم دائرهالمعارفهای متعددی شکل گرفت که از جمله آنها میتوان به دائرهالمعارف تشیع، دانشنامه جهان اسلام، دائرهالمعارف بزرگ اسلامی و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان اشاره کرد.
در ادامه این مراسم هوشنگ دولت آبادی دوست و همکار سابق غلامحسین مصاحب در سخنانی کوتاه او را "فاضلی تمام عیار" توصیف کرد که "استانداردهای سختی برای گزینش همکارانش داشت و این استانداردها را نخست در مورد خود به اجرا میگذاشت". وی سپس به ذکر خاطراتی از دوران همکاری با مصاحب پرداخت.
دائرهالمعارف به شیوه جدید با کار مصاحب شروع شد
همچنین کامران فانی ویراستار ارشد و از همکاران سابق مصاحب در جهت عکس سخنان مهدی محقق، گفت: من طی 30 سال کار در حوزه کتابداری و ویراستاری و دائرهالمعارف نویسی، هزاران بار به دائرهالمعارف مصاحب مراجعه کردهام و پاسخ سوالهای خود را هم یافتهام. واقعیت این است که دائرهالمعارف به شیوه جدید با کار مصاحب شروع شد و دائرهالمعارفهای نفیسی یا دهخدا را جدید محسوب نمیشوند.
وی با طرح این سوال که "چگونه نخستین دائرهالمعارف جدید منتشر شده در ایران، کار درخشانی از آب درآمده و چیزی در حد یک معجزه است؟" گفت: بعد از 45 سال که از چاپ اول دائرهالمعارف مصاحب میگذرد، این دانشنامه همچنان الگوی ماست و این تنها وابسته است به شایستگیهای مصاحب.
ویژگیهای مصاحب به عنوان یک دائرهالمعارف نویس
فانی افزود: او از چند نظر شایستگی این کار را داشت؛ او یک ریاضیدان و منطق دان بود و دقتی که داشت او را در تدوین دائرهالمعارف یاری میکرد. دوم اینکه فردی بسیار سختگیر، پیگیر و منظم بود. سومین مسئله دانش گسترده مصاحب بود؛ او زبان و ادبیات فارسی را به خوبی میدانست. همه این عوامل باعث میشد، مدیریت علمی یک دائرهالمعارف را به عهده بگیرد.
این دائرهالمعارف نویس با اشاره به قراردادهایی که انتشارات فرانکلین در زمان مصاحب با کشورهای مختلف امضا میکرد گفت: این ناشر اروپایی آن زمان با کشورهای مختلف قراردادهایی امضا میکرد که دانشنامه کلمبیا را به زبانهای مختلف ترجمه کنند. این کار در ایران بر عهده مصاحب گذاشته شد.
وی به تعهد مصاحب اشاره کرد و افزود: او میتوانست همین کار را انجام دهد و با اینکه کار را پذیرفت اما چون معتقد بود باید کاری ارزشمند منتشر شود، کل پروژه را عوض کرد و با انتخاب همکارانی خبره دست به کار دائرهالمعارف شدند و توانستند آن دانشنامه کلمبیا را به گونهای شایسته طوری که 31 هزار از 41 هزار مدخل آن به ایران مربوط میشد، به پایان برسانند.
تا زمان مصاحب ایرانیها فرقی بین صفر و نقطه قائل نبودند!
کامران فانی سپس به برخی نوآوریهای مصاحب در کار دائرهالمعارف نویسی پرداخت و اضافه کرد: تا آن زمان هیچ روش خاصی برای ترجمه و برگرداندن اسمها از زبانهای دیگر وجود نداشت اما مصاحب شیوه نوینی در این حوزه ایجاد کرد. ضمن اینکه نوآوریهایی مثل اختصارات (علامات اختصاری) رسم الخط یک دائرهالمعارف و نحوه خاص چاپ آن را ابداع کرد. نکته دیگر اینکه تا آن زان ایرانیها فرقی میان صفر و نقطه قائل نبودند اما مصاحب این نکته را نیز به ما آموخت.
این مترجم آثار ادبی در پایان گفت: دائرهالمعارف و کتاب مرجع، دماسنج فرهنگی یک ملت است؛ جامعهای که پرسش نداشته باشد یا پاسخهایی از قبل آماده شده برای پرسشهایش داست باشد، جامعه زندهای نیست. پاسخ این پرسش ها در دائرهالمعارفهاست و مصاحب الگویی برای ما خلق کرد که نه تنها از آن باید درس گرفت بلکه باید از آن فراتر هم رفت.
در ادامه این مراسم احمد شرفالدین از بانیان انجمن ریاضیات ایران در سخنانی کوتاه به ذکر برخی نکات مورد نظر مصاحب در این حوزه از جمله تدوین کتاب "مقدمهای بر آنالیز" او پرداخت.
طاهر باستانی هروی نیز از جمله شاگردان مصاحب بود که او را "یک نابغه" خواند که بر ابعاد مختلف احاطه داشت. هروی سپس به شرح زندگانی مصاحب پرداخت و تاکیدهای او را که میگفت "ما از قافله علم عقب افتادهایم" یادآور شد و گفت: ما بسیاری از واژههای حوزه علوم جغرافیا، زمین شناسی و هواشناسی را مدیون مصاحب هستیم.
در پایان این مراسم نیز ترانه مصاحب فرزند زنده یاد غلامحسین مصاحب در سخنانی با قدردانی از مسئولان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در برپایی بزرگداشت پدرش، نامه تشکرآمیز برادرش (نامدار مصاحب) را به دبیرکل یونسکو در قدردانی از چاپ کتاب "حکیم عمر خیام به عنوان عالم جبر" نوشته پدرش را که در سال 1379 صورت گرفته بود، مجدداً قرائت کرد و سخنان کوتاهش را با قطعه شعری از شمسالملوک مصاحب به مناسبت درگذشت وی (غلامحسین مصاحب) به پایان برد.
نظر شما