نکته های کلیدی در اولین سخنرانی صادق لاریجانی/ فرصتی بزرگ برای تحول

به گزارش خبرنگار مهر، انتصاب آیت الله صادق لاریجانی از سوی مقام معظم رهبری به سمت رئیس قوه قضاییه، یکی از "اولین" های حضور نسل دوم انقلاب در رده های ارشد مدیریتی قوای نظام در آغاز دهه چهارم حیات انقلاب اسلامی است که می توان از آن به عنوان دمیده شدن روح جدیدی در کالبد دستگاه قضایی یاد کرد. انتصاب لاریجانی را می توان طلایه ورود طیف و طبقه "نخبگان و فضلای جوان" به درون ساختار حاکمیت نیز دانست.

اولین سخنرانی آیت الله لاریجانی در مراسم تودیع-معارفه ، برخلاف رویه مرسوم که معمولا محتوایی تشریفاتی و تعارفی دارد، از استخوان بندی معرفتی و آسیب شناسانه توام با عزم و اراده محکم او برای اصلاح امور دستگاه قضایی حکایت داشت.

در این خصوص چند سرفصل را می توان مطرح کرد:

آیت الله صادق لاریجانی سالها به عنوان مدافع ایدئولوژیک نظریه های بنیادی نظام جمهوری اسلامی درمصاف با منتقدان شناخته می شد. امروز با ورود به عرصه عالی قاضی القضاتی از قوه قضاییه با تعبیر"چهره نظام" یاد می کند ، این تعبیر را باید جدی گرفت. لاریجانی به خوبی می داند حساسیت و موقعیت خطیر قوه قضاییه در تبیین و معرفی "چهره نظام" در داخل و خارج و حفظ دستاوردهای ایدئولوژیک به چه میزان اهمیت دارد. 

تامین بی ملاحظه "حقوق شهروندان" یکی از سرفصل های برنامه آیت الله شاهرودی بود که دغدغه تحقق کامل آن،آنچنان که شایسته بود تاکنون به سراسر قوه قضاییه سرایت نکرده و بدنه ای مقاوم با انگیزه های متفاوت در این زمینه در ساختار قضایی کشور ریشه دوانده اند که بدون پیرایش این موانع ، تحقق کامل حقوق شهروندان بر مبنای شریعت و آزادی های مصرح در قوانین اساسی و عادی محال به نظر می رسد .  تاکید معنی دار آیت الله صادق لاریجانی در اولین سخنرانی در کسوت رئیس قوه قضاییه بر موضوع "حقوق شهروندی" این امید را می آفریند که کار نیمه تمام آیت الله شاهرودی با نیروی جوان ، خلاق، معتدل و تازه نفس رئیس جدید قوه قضاییه به کمال برسد.

آیت الله شاهرودی در سال 1377 هنگامی که مسئولیت ریاست قوه قضاییه را برعهده گرفت با نگاهی آسیب شناسانه از وضعیت وقت این قوه، به عنوان "ویرانه" یاد کرد و امروز آیت الله صادق لاریجانی از وضعیت فعلی قوه قضاییه با عنوان "دستگاهی با خلاء های فراوان به ویژه خلاء نیروی انسانی" یاد می کند که تعبیری تامل برانگیز و ناشی از شناخت لاریجانی از عمق آسیب های دستگاه قضایی است.

آیت الله صادق لاریجانی حاصل حیات فقهی و تئوریک خود را در قالب دو  نظریه "تخصصی شدن فقه" و "اجتهاد متوسط" به قوه قضاییه آورده است. اما باید توجه کرد تا فقهای جوان و معتقد به این دو نظریه "عملگرایانه -پیشروانه" و مدیرانی همراه با ایده های تازه در بدنه قوه قضاییه حضور نداشته باشند، لاریجانی نمی تواند به ترمیم "خلاء های فراوان" دستگاه قضایی امیدوار باشد. ورود نخبگان فقیه به ساختار قوه قضاییه مستلزم رابطه منظم و دائمی قوه قضاییه با حوزه های علمیه از یکسو و دانشگاه از سوی دیگر است که البته لاریجانی از پتانسیل بسیار خوبی در این موضوع برخوردار است.

 سرفصل مهم دیگری که باید در رویکرد آیت الله صادق لاریجانی آن را جستجو و کنکاش کرد، نوع نگاه وی به تشکل های صنفی- حقوقی است واینکه رئیس جدید قوه قضاییه چه نوع رویکرد ی را در مورد این تشکل ها دارد و اینکه آیا نگاه "حاکمیتی" بر نگاه "تعاملی" در مواجهه با این نهادها غلبه خواهد کرد یا خیر.

تصویر کلی و سنتی از قوه قضاییه در جامعه به دعواهای حقوقی و جزایی شهروندان عادی بازمی گردد، اما نباید فراموش کرد در جامعه امروز ایران، بخش عمده ای از جامعه را قشر فرهیخته و نخبه تشکیل می دهند که بهرحال با قوه قضاییه بده بستان و رابطه و برخورد و بازخورد دارند. واقعیت این است که  تعامل و رفتار با نخبگان، حساسیت ها و ظرافت های ویژه ای را می طلبد، نخبگان و فرهیختگانی از اهل سیاست، بسیاری از اهالی رسانه و مطبوعات از رئیس جدید قوه قضاییه توقع دارند نوع تعامل و رفتار قوه قضاییه با این طیف، دگرگون و اصلاح شود و همین می تواند نقطه عزیمتی برای آیت الله  صادق لاریجانی باشد.

بی گمان خوشنامی وی در نگاه نخبگان و سلیقه های مختلف فکری و فرهنگی و تراز بالای دانسته های توام علمی و فقهی ایشان ، نوید بخش دوران تازه ای از تحکیم ارتباط نخبگان با حاکمیت خواهد بود. آیت الله صادق لاریجانی از این حیث نیز خود یک فرصت بزرگ ملی است.

-------------------------------

گزارش: بهمن هدایتی