دین پژوهان معاصری که به پژوهش و کاوش در ادیان ابتدایی مشغول هستند چندین ویژگی مشترک را میان ادیان ابتدایی برمی شمارند که یکی از این ویژگیها قربانی کردن است. شاید بتوان گفت انجام و اهدای قربانی یکی از اساسی ترین پایه های پیدایش دیگر ارکان مذهبی باشد.
مسلمانان در این عید با پوشیدن بهترین پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به دید و بازدید و جشن و سرور می‌پردازند. از جمله آیینهای این عید، قربانی کردن توسط زائران خانه خدا در مراسم حج واجب است.
علاوه بر این، بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان در این روز، گوسفند، گاو یا شتری را قربانی کرده و گوشت آن را بین همسایگان و مستمندان تقسیم می‌کنند.
عید قربان در آینه تاریخ اقوام ایرانی
عید قربان به عنوان یکی از بزرگترین اعیاد بزرگ اسلا‌می در مناطق مختلف کشورمان با مراسم و آیین هایی خاص و شکوهی ویژه برگزار می شود. با دقت در نحوه برگزاری این مراسم مشاهده می شود اگرچه مردم هر ناحیه آداب متفاوتی در این خصوص دارند ولی این مراسم در لایه های عمیق تر شبیه یکدیگر و مطابق با آیینهای دیرین و کهن برگزاری عید قربان است.
قربانی کردن شتر در عید قربان
ایرانیان بنا بر رسوم ویژهای که دارند از مدتها پیش از روز عید قربان خود را آماده جشن می کنند و مقدمات این مراسم با خرید حیوان قربانی آغاز می شود. انتخاب حیوان برای قربانی در هر منطقه متناسب با عادتها و عقاید ویژه همان منطقه است و حیوان قربانی با شرایط خاصی برای زمان ذبح، نگهداری آماده و آراسته می شود.
خانه تکانی، رفت و روب، شستشو، حمام و نظافت از جمله آدابی است که ایرانیان پیش از عید قربان آنها را به جا می‌آورند.
ایرانیان قربانی خود را در مناطق مختلفی فدیه می کنند. برخی در اماکن مقدس از جمله امامزاده ها، برخی در خانه های مسکونی و برخی دیگر در میدان‌های اصلی محل زندگی به انجام این عمل معنوی می‌پردازند. هنگام ذبح اشعار و ادعیه خاصی خوانده می شود و قصاب نیز اغلب شرایط و جایگاه ویژه ای دارد.
خانه تکانی بندر ترکمنیها برای عید قربان
پس از قربانی بنا بر رسم رایج، گوشت قربانی برای تبرک بین مردم همان ناحیه و به ویژه مستمندان توزیع می شود. ز جمله آداب دیگری که در جشن قربانی در میان ایرانیان رواج دارد بازیهای محلی و ارسال هدایا برای نوعروسان است .
قربانی کردن با نیت الهی در بین ایرانیان از ارزش و جایگاه ویژهای برخوردار است و علاوه بر بجای آوردن این سنت حسنه در عید قربان، در هنگام برآورده شدن نذرهای خود و یا بدست آوردن موفقیتهای مادی در زندگی نیز با قربانی کردن حیوانی حلا‌ل گوشت و تقسیم آن بین همسایه ها و افراد فقیر به عرض ارادت به ذات احدیت و شکر گذاری به درگاه الهی می پردازند.
آیینهای عید قربان در کشورهای جهان اسلام
عید قربان نیز همانند عید فطر در میان مسلمانان جهان از جایگاه ویژهای برخوردار است. می‌توان گفت این عید بعد از عید فطر دومین عید رسمی مسلمانان جهان است. در عربستان سعودی تعطیلات به پنج روز و در کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به سه روز می‌رسد.
تاریخ عید قربان در حقیقت به قبل از تاریخ اسلام باز می‌گردد. این روز در حقیقت همان روزی است که حضرت ابراهیم علیه السلام به اذن الهی از ذبح فرزندش اسماعیل در راه پروردگار معاف شد و به جای آن قوچی را در راه خداوند قربانی کرد. از آن روز تا به اکنون در روز معینی از سال که مصادف با 10 ذیحجه ماه قمری است جشنی موسوم به عید قربان برپا می‌شود.
سفر به مکه و مدینه و انجام فریضه مقدس حج از مرسوم‌ترین واجبات دینی است که مسلمانان جهان هر ساله مبادرت به انجام آن می‌کنند. بیشترین مراسم برپایی جشن عیدقربان در عربستان سعودی برگزار می‌شود. از آنجایی که این کشور مهد اسلام است، لذا تمامی مراسم مربوط به عید قربان از این کشور سرچشمه می‌گیرد.
بسیاری از مردم نیز بنا به توانایی مالیشان اقدام به قربانی حیوانات از پرنده گرفته تا چهارپا می‌کنند. بسیاری از مردم عربستان به مناسبت این روز سرهای خود را می‌تراشند، به زیارت خانه خدا و مسجدالنبی می‌روند و ضمن پوشیدن لباس تمیز و عموما نو به دیدار یکدیگر می‌روند و عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند. بزرگترها به کوچکترها عیدی می‌دهند و همچنین بسیاری از خانواده‌ها به مناسبت تعطیلات عید قربان برنامه‌های سفر می‌گذارند.
بسیاری از مردم نیز بنا به توانایی مالیشان اقدام به قربانی حیوانات از پرنده گرفته تا چهارپا می‌کنند. معمولا همه ساله با نزدیک شدن به عید قربان قیمت دام در عربستان گران می‌شود و حتی به قیمتی نزدیک به 1.5 تا دو برابر قیمت واقعی آن می‌رسد. تعداد دام‌های قربانی شده در عربستان به اضافه قربانی حاجیان در برخی از سالها به بیش از دو میلیون دام می‌رسد.
البته این رسم فقط مختص عربستان نیست. تمامی کشورهای عربی به خصوص کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نیز مشابه چنین سنتهایی را اجرا می‌کنند.
اقامه نماز عید قربان در مصر
در عراق به مناسبت عید قربان و شب عرفه بسیاری از شیعیان به کربلا سفر می‌کنند و در آنجا مراسم ویژه عید قربان را به پا می‌کنند
در کشورهای مسلمان غیرعربی نیز مراسم ویژهای برای عید قربان برگزار می‌شود. مثلا در ترکیه مردم به مناسبت این روز لباس نو به تن می‌کنند و کوچکترها ضمن رفتن به دیدن بزرگترها از آنها عیدی می‌گیرند. برنامه‌های تلویزیون نیز به کلی تغییر می‌کند.
در عراق به مناسبت عید قربان و شب عرفه بسیاری از شیعیان به کربلا سفر می‌کنند و در آنجا مراسم ویژه عید قربان را به پا می‌کنند. در روایات برای زیارت امام حسین علیه السلام در شب دهم ذیحجه و روز عید قربان بسیار توصیه شده و شمار بسیاری از شیعیان در این روز به کربلا سفر می‌کنند.
بسیاری از مردم عراق همچنین در شهرهای نجف و کربلا به حرم امام حسین علیه السلام و امیرالمومنین علی علیه السلام می‌روند و به عنوان احترام پا به حرم آنها می‌گذارند.
تاجیکان جمهوری تاجیکستان اکثراً پسر متولد در روز عید را قربانعلی و دختر متولد را قربانگل نام می گذارند.
اما تاجیکانِ سراسر افغانستان و بیرون از وطن عید را با خرید کالای نو، مخصوصاً برای اطفال، تهیه نان، غذا، شیرینی و گوشت قربانی برای یتیمان و فقرا، عیادت بیماران، پیران، بزرگان دینی و غیردینی و دلجویی از یتیمان گرامی می دارند. آنها همچنین پیش از اقامۀ نماز عید قربان و پیش از انجام قربانی غذا نمی‌خورند، دروازه خانه ها در این روزها بسته نیست، مهمانان بعد از عیدی هدیه هایی همچون تخم مرغ‌های رنگ شده تا دستمال می گیرند و بعضاً مراسم عروسی در این روزهای مبارک برگزار می شود.
نظر شما