احمد جعفری چمازکتی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تعریف شایعه از زبان" گردن آلپورت" و "لئوپستمن" در کتاب "روانشناسی شایعه"، گفت: طبق این تعریف، شایعه اصطلاحی است که به نظری عینی و معین اطلاق می شود، نظری که مطرح شده است تا شنونده به آن اعتقاد پیدا کند؛ شایعه به طور معمول از طریق صحبت از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود، بدون اینکه این امر نیازمند سطح بالایی از برهان و دلیل باشد.
وی ادامه داد: بر اساس این تعریف، شایعه، خبر یا اطلاعات تایید نشده ای است که مورد توجه گروه یا جمعیت خاصی بوده و برای ایجاد باور نزد دیگران معمولاً از فردی به فرد دیگر به طور شفاهی بدون هیچ گونه اطمینان و دلیل و مدرک کافی انتقال می یابد؛ نکته ای قابل توجه از تعریف بالا این است که بین "شایعه" و "خبر""تفاوت عمده ای وجود دارد؛ خبر، بر برهان و دلیل قاطع تکیه دارد، اما شایعه، فاقد برهان و غیرشفاف است.
این کارشناس رسانه افزود: در واقع، وقایع و حوادث مبهمى که اخبار و اطلاعات موثق، دقیق و درستى در مورد آن وجود ندارد، یا اطلاعات ناقص و بعضا متناقض از آن در جامعه جریان پیدا مى‌کند، زمینه شکل‌گیرى یک جریان خبرى تخریب کننده، نادرست و غیر واقعى به نام "شایعه" را فراهم مى‌کند.
قائم مقام و معاون پیشین خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: باید پذیرفت که افکار عمومى قضاوتش در باره شایعه را تا به تصمیم رسیدن مدیران ارشد کشور برای شفاف سازی به تعویق نمى‌اندازد.
ماهیت شایعه
جعفری چمازکتی با اشاره به ماهیت شایعه با بیان اینکه استفاده از رسانه شایعه در حوزه روابط بین الملل به عنوان تکنیکی پذیرفته شده و ریشه در تاریخ بشریت دارد، گفت: مطالعه تاریخ اقوام ، ملل و جنگ های صورت گرفته در دنیا بر این حقیقت اشاره دارد که استفاده از عنصر "شایعه" به عنوان یکی از ابزارهای تسلط بر جوامع بشری مورد نظر اقوام پیروز و شکست خورده بود.
این کارشناس مسائل رسانه افزود: شایعه به عنوان یک پدیده اجتماعی که خاستگاه انسانی دارد قادر است در شرایط "خلا اطلاعاتی" به صورت نرم، افکار عمومی یک جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد.
وی اظهار کرد: پیشرفت در تکنیک های اطلاع رسانی و شیوه های نفوذ در جوامع انسانی، ماهیت شایعه را از پدیده ای ساختگی و ذهنی ، به پدیده ای خاکستری شامل بخشی از واقعیات به صورت تحریف شده، تخیل و قصه پردازی بر اساس واقعیات موجود در جامعه هدف، تغییر شکل داده است.
جعفری چمازکتی ادامه داد: در جهان امروز، شایعه هم پای رسانه های نوین در خدمت دولت ها و حکومت ها برای اداره امور داخلی و تاثیرگذاری هدفمند بر کشورهای مورد هدف، قرار گرفته است.
زمینه های بروز شایعه در کشور
وی درباره زمینه های بروز شایعه در کشور گفت: " خلاء اطلاعاتی" و نادیده گرفتن لزوم "اقناع افکار عمومی " زمینه های اجتماعی برای ظهور و اشاعه شایعه در جامعه را فراهم می کند؛ در واقع وقتی مجاری رسمی اطلاع رسانی هنگام بروز بحران های سیاسی ، اقتصادی و بین الملل، نسبت به تزریق اطلاعات هدفمند به جامعه بی اعتنا باشند، این فرصت را به دیگران می دهند تا با تحلیل وقایع روز جامعه بر اساس منویات و اهداف از پیش نوشته شده، نسبت به انتشار شایعه در قالب های مختلف اقدام کنند.
جعفری چمازکتی ادامه داد: طی هفته های گذشته کشور شاهد تحولات گیج کننده در بازار ارز و سکه بود؛ تحولاتی که با تحریم نفتی اتحادیه اروپایی، تحریم بانک مرکزی ایران و نامه اوباما به رهبری نظام همراه شد.
این کارشناسه رسانه افزود: "سرما خوردگی دولت" به تعبیر وزیر پهلوان کابینه ، نه تنها صحنه ای برای تمرین دیگران در زمین اقتصاد ایران فراهم آورد، بلکه آوردگاه مناسبی را برای جنگ جویان لشکر رسانه ای شایعه ایجاد کرد؛ عمق استراتژیک شایعه سازان ، فروشگاههای بزرگ تا سوپرمارکت های محله بود.
قائم مقام و معاون پیشین ایرنا اظهار کرد: اینکه در یک بازه زمانی کوتاه، واژه فربه " قحطی" این گونه به لاغری و رنگ پریدگی برسد، نشان از قدرت رسانه شایعه دارد.
جعفری چمازکتی با بیان اینکه آنچه که لبه تیغ شایعه را تیزتر کرده بود، بی تحرکی دولت در ساماندهی بازار و انفعال تشکل ها و اصناف بود، گفت: اگرچه موضع گیری های اخیر مسئولان در قبال تحولات اقتصادی تا حدودی توانست جلوی گسترش نتایج شایعه را بگیرد اما طولانی شدن زمان ثبات این حوزه، موجب خواهد شد تا تبعات شایعه در جامعه عمق بیشتری به خود بگیرد.
راههای مقابله با شایعه
این کارشناس مسائل رسانه عمر شایعه را به درازای عمر بشریت دانست و افزود: هر چه جامعه بشری پیشرفت کرده است، تکنیک های نفوذ شایعه نیز توسعه یافته است.
وی ادامه داد: ظهور و بروز شایعه نیازمند بسترهایی است، برای ناکارآمد ساختن رسانه شایعه، می بایست زمینه های بروز آن را کنترل کرد؛ بزرگ ترین زمینه ظهور و نفوذ شایعه در هر جامعه‌ای، ریختن قبح "دروغ " است.
قائم مقام و معاون پیشین خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: تصمیمات بدون پشتوانه گرفتن ، رسانه ای کردن آن و عمل نکردن به قول های داده شده به مانند "یک میلیون برای هر کودک" ، موجب می شود اعتماد مردم به نظام سیاسی سلب شود و این به آن معنا است که اتمسفر لازم برای پذیرش شایعه در کشور فراهم شده است.
جعفری چمازکتی اظهار داشت: از آنجایی که مجموعه تصمیمات اشتباه در سطح کلان موجب بروز بحران در سطوح ملی و بین المللی می شود، و "بحران" زمینه اصلی شکوفایی رسانه شایعه را فراهم می سازد، برای ناکارامد ساختن رسانه شایعه بایستی از مسئولان رده بالای کشوری آغاز کرد.
وی تاکید کرد: "صداقت با مردم، عمل به قول های داده شده، پرهیز ار دروغ، عدم استفاده ابزاری از شعائر و ائمه معصومین (س)، احترام به مردم ، بازکردن فضای سیاسی و رسانه ای" از مواردی است که مرگ شایعه را رقم می زند .
نظر شما