به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، استان آذربايجان شرقي همچون ديگر استانهاي كشور ، بناهاي مذهبي - تاريخي متعددي را در خود جاي داده است كه در اين مجال به معرفي نمونه هايي مي پردازيم :
مسجد كبود
اين بنا در ضلع شمالي خيابان امام روبروي كوچه صدر واقع شده كه در سال 870 هـ ق در دوره جهانشاه قراقويونلو وبا نظارت صالحه خاتون دختر جهانشاه بنا ساخته شده است.
بناي مسجد شامل سردر، شبستان و مقبره است كه سردر آن رو به شمال واقع شده ، در كنار آن ستونهائي متصل به بنا به شكل مارپيچ بالا رفته و در قسمت فوقاني هلال بيضي شكلي وجود دارد. پس از سردر و دهليز واقع در پشت آن ، شبستان بزرگ مسجد به ابعاد 5/16 متر قرار گرفته كه در سه طرف شمالي ، غربي و شرقي آن شبستان رواقي به عرض 40/4 متر باطاقهاي ضربي و گنبدهاي كم خيز وجود دارد.
قسمت جنوبي بنا به شبستان كوچكي موسوم به مقبره راه دارد. كاشيكاري آن آبي رنگ فيروزه اي است كه به نام "فيروزه اسلام" شهرت يافته است. در بالاي حاشيه هاي عريض طاقچه ها ، كتيبه اصلي بنا قرار گرفته كه بالاي اين كتيبه نيز نوشتههاي كوتاهي باخطوط نسخ ، ثلث و كوفي در بين طرحهاي مختلف گل و بوته اسليمي و اشكال مختلف هندسي جاي داده شده است .
به گزارش "مهر"، اين مسجد در سال 1193 هـ ق در اثر زلزله ويران شد كه از بناي عظيم و نفيس آن فقط سردر و چند جرز پايههاي شبستان باقي مانده بود ، در سالهاي 1318 و 1319 بعد از 8 سال ثبت تاريخي، تعميراتي در طاق و سردر شمالي آن به عمل آمد و در سالهاي بعد از انقلاب نيز با بودجه و نظارت انجمن آثار ملي و سازمان ملي حفاظت آثار باستاني سابق ، بازسازي شد .
كاشي كاري هاي "معرق" به رنگهاي آبي كمرنگ ، سبز تيره ، زرد و سفيد به همراه گلها و سرشاخه ها و برگها ، تركيب و هارموني بي نظيري ايجاد كرده اند. پس زمينه كاشي ها به رنگ آبي فيروزه اي است و به همين دليل به آن مسجد كبود مي گويند.
مسجد كبود تبريز از جمله بناهاي انتخابي براي ثبت در فهرست جهاني يونسكو است .
مسجد جامع سراب
مسجد جامع سراب قديميترين اثر دوران اسلامي در شهر سراب است و به قرن نهم هجري تعلق دارد . اين مسجد بدون گلدسته و مناره بوده و از نظر ساختماني عبارتست از يك شبستان بزرگ و يك حياط كوچك در سمت غربي آن و دو درب ورودي يكي در شرق و ديگري در ضلع غربي كه حياط غربي را به مسجد مربوط ميسازد و سه محراب و يك منبر و 60 ستون آجري قطور و مختلف الاندازه و شكل دارد و برفراز آن ستونها، طاقهاي جناقي از چهارسو گنبد كوچكي را بر خود حاي داده است .
به گزارش "مهر"، درب ورودي شرقي داراي كتيبه مرمرين با خط نسخ متداول دوره گوركانيان و تركمانان آق قويونلو است و بوسيله 10 پله به صحن شبستان راه دارد. درب ورودي غربي ، روبروي درب شرقي قرار دارد و بوسيله 7 پله بلند سنگي ، حياط كوچك غربي را به شبستان متصل مي كند . شبستان مسجد امتداد شرقي و غربي داشته و محرابهاي سه گانه در ضلع جنوبي آن تعبيه شده است. شبستان مجموعه اي است از60 گنبد كه همه آنها ( به استثناي رديف چهارم از شرق ) بطور مستقيم بر روي طاق جناقي و ستونها قرار گرفته است .
ارتفاع متوسط آنها از كف شبستان در حدود 6 متر است كه 5/1 متر ارتفاع گنبدها است ، اما رديف چهارم كه بلندتر از بقيه بوده و 20/6 مترارتفاع دارد بر روي طاق نماهاي بلند و فيلگوشها واقع است . طول شبستان 54 متر و عرض آن نيز 26 متر است . منبر چوبي 7 پله دارد و در بالاي سطح شرق آن نام واقف با خط ثلث زيبا و از چوب سفيد منبت كاري شده است. از سه محراب، محراب سوم كه از كاشي لعابدار برجسته فيروزه اي است بسيار نفيس و از زيبائي قابل توجهي برخوردار است و در ساير قسمتهاي مسجد تزئينات ديگري بچشم نميخورد.
كليساي سنت استپانوس
به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، كليساي سنت استپانوس در 16 كيلومتري غرب جلفا و به فاصله 3 كيلومتري كرانه جنوبي ارس و در روستاي متروكه اي به نام دره شام قرار دارد . نام كليسا گرفته شده از نام استپانوس، شهيد اول راه مسيحيت است و به علت استقرار آن در دره شام به اين نام نيز خوانده مي شود.
بناي كليسا از سه قسمت اصلي تشكيل شده است و برج ناقوس ، نمازخانه و اجاق دانيال را شامل مي شود . برج ناقوس كليسا بر روي ايوان دو طبقه اي متصل به ديوار جنوبي كليسا قرار دارد. اين برج با نقوش برجسته فرشته، صليب، ترنج ، ستاره گل هشت پر زينت يافته است. اين برج از آثار نفيس دوره قاجاريه است و در زمان عباس ميرزا نايب السلطنه مرمت شده است.
نمازخانه به ابعاد 16 در 21 متر بوده و در ورودي منبت كاري با تزئينات بسيار زيباي آن در وسط ضلع غربي تعبيه شده است. در اين قسمت از كليسا حجاري پايهها و نيم ستونها و زنجيرهاي جوانب و مقرنسهاي آن از شاهكارهاي هنر حجاري محسوب مي شود .
كتيبه اي از سنگ ماسه اي سرخ رنگ به خط نستعليق بر بالاي در وردي و زير طاق مدخل كليسا به چشم ميخورد، نقشهاي برجسته اي از حوريان و فرشتگان بر پيشاني طاقنماهاي اضلاع شانزده گانه پهن گنبد كه در حقيقت پاي طاق گنبد بلند و زيباي نمازخانه كليسا محسوب ميشود حجاري شده است. پوشش اين گنبد به صورت هرمي با سبك خياري، سي و دو پهلويي است و بر روي پلان ستاره شكل شانزده پر قرار گرفته است. داخل طاقنماهاي پهن گنبد يك در ميان پنجرههايي تعبيه شده كه طاق هلالي تودر تويي دارد و تصويرهاي برجسته يكي از حوريان در داخل قابي چهارگوش نماي بيروني آن را زينت ميدهد.
به گزارش "مهر"، فضاي داخلي كليسا به صورت صليب بوده و از سه قسمت ايوان، نمازخانه و محراب تشكيل شده است. ايوان بر روي دو ستون و دو نيم ستون قرار گرفته است و نمازخانه در پشت ايوان و در زير گنبد اصلي است و محراب نمازخانه در جانب شرقي آن قرار گرفته و 96 سانتي متر از كف نمازخانه بلندتر است. ازاره محراب از سنگ مرمر است و داراي هفت طاقنماي جناغي دو طبقه است . از جمله تزئينات جالب درون معبد سه نمازگاه سنگي انفرادي با حجاريهاي زيبا است. اجاق دانيال تالاري است متصل به ديوار شمالي كليسا كه 6 متر عرض و نزديك به 20 متر طول دارد كه از سه قسمت تشكيل شده است.
اجاق دانيال به نام دانيال از قديسين قرن پنجم ميلادي معروف است. تالار اجتماعات در وسط قرار گرفته و محل غسل در انتهاي شرقي تالار واقع شده است. اين محل داراي سكوي بلندي است كه ميز سنگي در وسط آن نهاده شده است. ديري در كنار كليسا وجود دارد ، در چهار طرف آن اتاقهايي تعبيه شده كه طبقه فوقاني آن جهت استراحت و طبقه زيرين آن محل اصطبل چهارپايان است ، اين دير فعلاً به صورت نيمه ويران درآمده است.
استان آذربايجان شرقي بناهاي تاريخي - مذهبي بسيار ديگري نيز دارد كه در اين مجال به نمونه هايي از آنها پرداخته شد .
اين استان بازار ، برج ، قلعه ، پل ، خانه و ساختمان ، كليسا ، بقعه ، امامزاده ، مدرسه ، مقبره و گورستانهاي متعددي را در خود جاي داده است كه هر يك به لحاظ قدمت ، ويژگي هاي تاريخي و معماري از شرايط خاصي برخوردار هستند .
نظر شما