شکوه تکرار نشدنی/گذری بر خاطرات پدر علم تعلیم و تربیت ایران

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: «دکتر غلامحسین شکوهی» فرزند «علی اکبر» که با عنوان «پدر علم تعلیم و تربیت ایران» شناخته می‌شود؛ از مدرسین قدیمی تعلیم و تربیت و اولین وزیر آموزش و پرورش نظام جمهوری اسلامی ایران است که در چهارم تیرماه سال ۱۳۰۵ در شهر خوسف استان خراسان جنوبی متولد شد.

شکوهی سال ۱۳۱۱ به مدرسه ای در خوسف، محل تولدش می رود. مدرسه ای که به نام عارف و شاعر معروف، ابن حسام خوسفی نام گرفته بود. او از خاطرات دوران کودکی و مدرسه، تصاویر واضحی را به یاد می آورد: «بعد از اینکه از کلاس چهارم دبستان فارغ التحصیل شدم، مرتباً می رفتم به مدرسه و در همان فضا می گشتم یا در کلاس ها می نشستم، چون مثل بقیه بچه ها بازی نمی کردم، اصلاً بازی بلد نبودم. دو سال باقی مانده آموزش ابتدایی را در دبستانهای تدین و مدرسه ضمیمه دانشسرای مقدماتی گذراندم. در این مدرسه سطوح ابتدایی و متوسطه مثل دیگر مدارس وجود داشت و از پایان کلاس سوم دبیرستان یعنی پس از ۹ سال تحصیل، ۶ سال ابتدایی و ۳ سال متوسطه، دانش آموز می توانست در دانشسرای مقدماتی تحصیلات خود را انجام دهد تا برای آموزگاری در مدارس ابتدایی شهر و روستا آماده شود.»

دکتر شکوهی در سال ۱۳۱۵ تحصیلات ابتدایی را به پایان رساند اما به دلیل مشکلات مالی و تحصیل در شهر بیرجند، به مدت یک سال و سه ماه از تحصیل فاصله گرفت. وی در سال ۱۳۱۶ برای تحصیل در دانشسرای بیرجند به آن شهر رفت و پس از هفت سال در خرداد ۱۳۲۳ مدرک دیپلم را از دانشسرای مقدماتی دریافت نمود.

دکتر شکوهی پس از مدتی تدریس در روستاهای خوسف و گل در سال ۱۳۲۸ به خدمت نظام وظیفه اعزام شد.

غلامحسین شکوهی پس از مدتی تدریس و نیز پس از شاگرد اولی و بورس دانشجویان ممتاز در سال ۱۳۳۶ به ژنو اعزام شد و تا سال ۱۳۴۱ که به ایران بازگشت مدرک های دیپلم مقدماتی، دیپلم علوم تربیتی، لیسانس و نیز دیپلم راهنمایی شغلی را دریافت نمود. مدتی بعد نیز از انستیتوی ژان ژاک روسو به دریافت دکترای تعلیم و تربیت نائل آمد. از استادان وی می توان به استادانی چون «پیاژه» و «دوتران» در دانشگاه ژنو اشاره کرد. ژان پیاژه استاد بسیاری از چهره های نامی معاصر ایران در حوزه های علوم اجتماعی بوده است.

مشاغل و سمت های تصدی

دکتر شکوهی در سال ۱۳۴۱ پس از بازگشت از ژنو، در وزارت فرهنگ آن زمان در دفتر مطالعات تربیتی که بعد به اداره کل مطالعات و برنامه ها تغییر نام یافت مشغول به کار شد و به تدریج در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، تربیت معلم مامازن ورامین و دانشگاه فردوسی مشهد تدریس در حوزه های آموخته اش را آغاز کرد.

در سال ۱۳۴۵ شکوهی با عنوان استادیار به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران منتقل شد جایی که علاوه بر ۲۷ سال تدریس موفق و سازنده، سال هایی را به کارهای اجرایی از جمله مدیریت گروه و ریاست دانشکده علوم تربیتی پرداخت.

دکتر شکوهی در دولت موقت به عنوان اولین وزیر آموزش و پرورش در سال ۱۳۵۷ بعد از انقلاب ایران منصوب شد.

وی در سال ۱۳۷۲ به علت ناراحتی ریوی و آلودگی هوای تهران، به زادگاه خویش بازگشت و با درجه استادی در دانشگاه بیرجند به فعالیت آموزشی و پژوهشی خویش ادامه داده و پس از ۵۷ سال تدریس، در سال ۱۳۷۹با رتبه ۲۶ استادی بازنشسته شد ولی تدریس را رها نکرد و در دانشگاه های بیرجند و تربیت مدرس تهران به تدریس ادامه داد.

سال ۱۳۸۰ اما سال خوبی برای غلامحسین شکوهی نبود. همکلاس دیرین همراه و همسر او بر اثر سکته قلبی ناگهان از دنیا رفت و شکوهی را در ماتم گذاشت. مرگ همسر، موجب شد که او از تدریس و کارهای پژوهشی دست بکشد.

خاطرات استاد از زادگاهش

دکتر شکوهی درباره کودکی ها و امیدهای زندگی اش این گونه می گوید: «هیچ وقت فکر نمی کردم من که از جنوبی ترین نقطه استان خراسان برخاسته بودم، بتوانم مدارج ترقی را اینگونه طی کنم.

پدرم علی اکبر، خیاط زبردستی بود. با نانی که او از راه خیاطی بر سر سفره می گذاشت، بزرگ شدم. در منطقه محرومی که بزرگ شدم و در آنجا درس هم دادم، همیشه استعدادهای درخشانی وجود داشته است.

دانش آموزی داشتم که هر مسأله ای را می دادم حل می کرد، از ۱۲ کیلومتری خوسف می آمد و برمی گشت.

 یک روز به مدیر مدرسه گفتم: یکی از اتاق های کوچک مدرسه را به این بچه بدهید که این قدر مجبور نباشد عصر برود و دوباره صبح روز بعد برگردد تا بالاخره اتفاقی افتاد.

یک روز خواستم این دانش آموز را امتحان کنم و مسأله ای داده باشم که نتواند حل کند. آن روز پنجشنبه دو مسأله دادم و برای مسأله سوم گفتم: طول درخت سنجدی که در وسط حیاط مدرسه است را محاسبه کنید.

صبح روز شنبه که به مدرسه رفتم، جواب حاضر این دانش آموز را روی میز دیدم. او روز جمعه این ۱۲ کیلومتر را طی کرده بود و به مدرسه آمده بود و یک چوب دو متری را هم با خود آورده بود و طول سایه آن چوب را اندازه گرفته و طول سایه درخت سنجد را هم اندازه گیری کرده بود و با یک تناسب که دو متر ارتفاع این قدر سایه دارد، این قدر سایه چه مقدار ارتفاع دارد؟ طول درخت را محاسبه کرده بود.

 اسم این پسر غلامحسین حقداد بود. البته از سال ۱۳۲۸ از او خبری نداشتم تا این که در سال ۱۳۷۲ که در دانشگاه بیرجند تدریس می کردم، با دانشجویی به نام زهرا حقداد روبرو شدم که معلوم شد دختر همان دانش آموز خلاق است که خدا را شکر با داشتن پنج فرزند که همگی فارغ التحصیل رشته های مختلف هستند و متوجه شدم یکی از آنها استاد دانشگاه کالیفرنیا شده است».

هیچ گاه آرزو نکردم که ای کاش شغل دیگری داشته باشم

شکوهی معتقد بود: «اگر کشوری بخواهد رشد کند، باید فرهنگش درست و صحیح باشد و مردمش خوب تربیت شوند. ما از کشورهای دیگر چیزی کم نداریم. قدر کشور خود را بدانیم و از موقعیت های خوب و عالی اطرافمان استفاده کنیم. به جای اینکه وقت خود را به بطالت صرف کنیم، صرف اصلاح و تعلیم و تربیت کشور کنیم و من خوشحالم و می بالم که عاشق معلمی و معلم عاشقی بوده ام».

گفت: «۵۷ سال معلم بودم، هیچ گاه آرزو نکردم که ای کاش شغل دیگری داشته باشم. جهان درست نخواهد شد جز با تعلیم و تربیت».

آثار و تالیفات پدر علم تعلیم و تربیت ایران

چندین جلد کتاب با بیش از ۲۰ تجدید چاپ و ۶۰ مقاله از دکتر شکوهی در نشریات علمی داخلی و خارجی منتشر شده است. از جمله آثار این استاد برجسته در بخش تالیف، «روش آموختن حساب و هندسه»، «مبانی اصول آموزش و پرورش» با ۲۷ بار تجدید چاپ، «تعلیم و تربیت و مراحل آن» با ۲۰ بار تجدید چاپ و در بخش ترجمه «تعلیم و تربیت» تالیف امانوئل کانتو و «مربیان بزرگ» تألیف ژان شانو است.

او همچنین در یک فرصت مطالعاتی که در ایالت ایلی نویز آمریکا می گذرانید، دو مقاله با عناوین «ارزش مکانی» و «تدریس کسر متعارفی» نیز به زبان انگلیسی نگاشته که در نشریه علمی Arithmetic Teacher به چاپ رسیده است.

دکتر غلامحسین شکوهی در دومین همایش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار علم تعلیم و تربیت ایران مورد تجلیل قرار گرفت.

انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کتاب زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر غلامحسین شکوهی را در سال ۸۶ به ویراستاری امید قنبری به شماره شابک ۹۶۴-۵۲۸-۰۱۸-۴ منتشر کرده است.

شکوهی افتخار خراسان جنوبی و چهر ماندگار ملی

نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهر، «دکتر غلامحسین شکوهی» را یکی از افتخارات خراسان جنوبی و شهرستان خوسف دانست و گفت: این عالم فقید از نظریه پردازان طراز اول کشور در زمینه مسائل تعلیم و تربیت بوده و تجربه طولانی شصت ساله معلمی را نیز به پشتوانه خود دارد.

حجت الاسلام محمد باقرعبادی اظهار کرد: بسیاری از افراد بزرگی که هم اکنون در مدیریت های کلان کشور مشغول خدمت هستند، افتخار شاگردی دکتر شکوهی را دارند.

وی ادامه داد: دکتر شکوهی به درستی به عنوان پدرعلم تعلیم و تربیت انتخاب شده چرا که ارزش فعالیت های علمی، تحقیقاتی و پژوهشی ایشان بی نظیر و تاثیر گذار بر تعلم و تربیت بوده است.

حجت الاسلام عبادی با بیان اینکه پروفسور شکوهی در عرصه علم و دانش هیچگاه ناامید نشد، اظهار کرد: دستگاه های اجرای باید در راستای معرفی هرچه بیشتر این عالم بزرگ، آثار و نوع نگاه ایشان به مباحث علم و ادب را به مردم معرفی کنند.

نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی یکی ازمهم ترین وظایف دستگاه ها مربوطه و متولیان فرهنگ معرفی اینگونه از شخصیت های بزرگ علمی به جوانان دانست.

وی تاکید کرد: همچنین این دستگاه ها باید زمینه بهره گیری نسل فعلی و آینده کشور را از الگوهای بی نظیری مانند دکتر شکوهی را فراهم کنند.

حجت الاسلام عبادی خراسان جنوبی را مهد پرورش شخصیت های بزرگ علمی دانست و گفت: اگر می خواهیم جوانان ما در عرصه های مختلف پله های ترقی را پشت سر بگذارند، باید شخصیت های بزرگ را بیشتر معرفی کنیم.

منزل دکتر شکوهی خانه فرهنگ خوسف

نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی با اشاره به راهکارهای معرفی این پروفسور بزرگ، بیان کرد: برگزاری ویژه برنامه های یادبود و نکوداشت از نام آوران عرصه های علمی و دینی در استان اقدامی مناسب برای بهره گیری نسل جوان از تجربیات آثار بزرگان است.

وی با اشاره به خانه دکتر شکوهی در خوسف، بیان کرد: این خانه در سال گذشته به همت شهرداری خوسف به خانه فرهنگ تبدیل شد که اقدام بسیار شایسته ای برای شناساندن وی به مردم است.

احداث بوستانی با نام «دکترشکوهی» در شهرستان خوسف

فرماندار خوسف در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه خراسان جنوبی دارای شخصیت های علمی و فرهنگی بزرگی است، گفت: باید این شخصیت ها به درستی به جامعه معرفی شوند.

مهدی فرجامی فر با اشاره به شخصیت علمی دکتر شکوهی، بیان کرد: این پروفسور پدر علم تعلیم و تربیت ایران و اولین وزیر آموزش و پرورش کشور در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.

وی با انتقاد از عملکرد برخی دستگاه ها در معرفی دکتر شکوهی و دیگر مشاهیر استان، اظهار کرد: متاسفانه نگاه فرهنگی در خراسان جنوبی ضعیف است.

فرجامی فرد با بیان اینکه مسئولان استانی باید این شخصیت ها را ارج نهند، افزود: مشاهیر و شخصیت ها بزرگ خراسان جنوبی سند افتخار و سربلندی استان در کشور هستند.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای معرفی دکتر شکوهی، بیان کرد: احداث بوستان فرهنگ سرا با نام دکتر شکوهی در شهرستان خوسف از جمله اقدامات انجام شده است.

فرماندار خوسف مرمت منزل پدری ایشان، رونمایی پردیس دکتر شکوهی در کنار مقبره ابن حسام خوسفی و برگزاری اولین همایش تجلیل پروفسور شکوهی را از دیگر اقدامات انجام شده در سال گذشته دانست.

ثبت خانه دکتر شکوهی در فهرست میراث ملی

فرجامی فرد از چاپ کتاب آثار زندگی دکتر شکوهی در سال گذشته خبر داد و گفت: این کتاب در ۵ هزار تیراژ چاپ وهمزمان با برگزاری همایش تجلیل از وی، توزیع شد.

وی برگزاری شب شعر دکتر شکوهی را از دیگر اقدامات انجام شده دانست و گفت: این مراسم با حضور خانواده این عالم بزرگ و اسقبال بی شائبه جوانان برگزار شد.

فرجامی فرد با اشاره به ثبت خانه دکتر شکوهی در فهرست ملی کشور، اظهار کرد: برای ثبت این اثر در فهرست ملی امادگی کامل را داشته و منتظر درخواست مالک و خانواده وی هستیم.

وی ادامه داد: یکی از شرایط لازم برای به ثبت رساندن خانه دکتر شکوهی در فهرست ملی کشور، این است که خانواده وی و مالکان، فرم هایی را پُر کرده و درخواست دهند.

بی شک زحمات غلامحسین شکوهی در تاریخ آموزش و پرورش کشور ما فراموش نخواهد شد. و باید با معرفی آثار و شخصیت این چنین بزرگانی در مراکز علمی خود شرایط و امکانات را به گونه ای فراهم آوریم که امثال شکوهی ها ده ها بلکه صدها نفر پرورش یابند.

شکوهی کودک را در نظام تعلیم، کانون توجه قرار می‌دهد و شرط لازم معلمی را پذیرش کودک به عنوان انسانی مستقل و دارای ویژگی هایی می‌داند که باید آنها را شناخت و سپس به پرورش و آموزش او پرداخت.