خبرگزاري مهر - گروه دين انديشه : كتاب حاضر ترجمه و تحقيق كتاب ارجمند "مناهل العرفان في علوم القرآن" اثر محمد عبدالعظيم الزرقاني به همراه توضيح، تعليق و حواشي است. زرقاني يكي از عالمان دوره بيداري اسلامي مصر است. اين عصر كه از ابتداي قرن چهاردهم و در پي مجاهدتهاي سيد جمال الدين اسد آبادي آغاز شد با پايمردي هاي بزرگمرداني چون محمد عبده به شكوفايي نشست.
شيخ محمد عبدالعظيم الزرقاني، از اهالي الجعفريه، در استان غربي مصر و منتسب به زرقاني است. زرقان يكي از شهرهاي تابع استان المنوفيه مصر است. به احتمال قوي وي در آغاز قرن چهاردهم هجري متولد شده است. زرقاني در سال 1911 تحصيل خود را در معهد الاحمدي آغاز كرده و در سال 1925 از دانشكده اصول الدين فارغ التحصيل و در سال 1925 موفق به كسب درجه عالميه مي شود و از سال بعد تدريس در معهد الزقازيق را آغاز مي كند. سپس به معهد طنطا منتقل شده و پس از آن تدريس در معهد قاهره را شروع مي كند و سپس در سال 1939 به تدريس علوم القرآن و حديث در رشته دعوت و ارشاد دانشكده اصول الدين مي پردازد. وي در سال 1367هجري وفات يافت.
"مناهل العرفان" جزو اولين و معتبرترين آثار جامع در علوم قرآني است كه در قرن گذشته به رشته تحرير درآمده است. نويسنده در اين كتاب كوشيده است ضمن پايبندي به آراء و نظريات عالمان سلف، همچون زركشي، ابن جزري و به ويژه سيوطي، نيازها و مقتضيات جديد را نيز در زمينه علوم قرآني مد نظر قرار دهد. از اين رو مسائل مختلف علوم قرآني را با سبك و اسلوبي جديد و در عين حال عالمانه مطرح ساخته است و در نهايت تاليفي جامع و گسترده از آراء عالمان و نظريات نقادانه خود به دست دهد.
زرقاني در هر مبحث شبهات و طعنها و خرده گيريهاي مخالفان را به تفصيل مطرح مي سازد و بدان پاسخ مي گويد. هر چند وي نامي از صاحبان آراء مخالف به ميان نمي آورد اما بر خواننده مطلع روشن است كه مطالب مذكور عمدتا از سوي شرق شناسان و اسلام شناسان غربي در قرون اخير مطرح شده است.
هر چند مولف در كتاب به حفظ محدوده بحث كه همان علوم قرآني است ملتزم بوده و همه جا سعي كرده از طرح مباحث اضافي و خارج از موضوع خودداري كند، ضرورت پاسخگويي به شبهات وي را ناگزير ساخته است چه در تمهيد بحث و چه در پاسخ به شبهات در پايان هر مبحث مسائلي از علوم مختلف اسلامي همچون علم الحديث، علم الرجال، كلام، اصول و حتي فقه را مطرح سازد اما اين همه به دليل احاطه و اشراف وي نيز ابتكاري كه در تنظيم و تبويب مباحث به كار بسته كمتر به انسجام و رواني و وحدت موضوع كتاب لطمه اي وارد ساخته است و در مجموع در رشته علوم قرآني اثري پديد آورده كه مرزها و نقاط مشترك اين علم را با ساير علم اسلامي به روشني تصوير كند.
كتاب حاضر از هفده مبحث تشكيل شده كه عبارتند از: در معناي علوم قرآن، تاريخ علوم قرآن و پيدايش اصطلاح آن، درباره نزول قرآن، درباره نخستين و واپسين آيات نازل شده، اسباب نزول، درباره نزول قرآن به هفت حرف، سوره هاي مكي و مدني، تاريخ جمع قرآن، درباره نظم آيات و سور قرآن، درباره كتابت و رسم الخط و مصاحف قرآن، درباره قرائات و قاريان و شبه هايي كه در اين زمينه طرح شده است، تفسير و مفسران، درباره ترجمه قرآن و تفصيل حكم آن، درباره نسخ، محكم و متشابه قرآن، درباره اسلوب قرآن كريم، درباره اعجاز قرآن و مسائل مربوط به آن.
نظر شما