خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - پیمان یزدانی: همانگونه که انتظار می رفت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا روز جمعه ۲۱ مهر در گزارش خود به کنگره مدعی عدم پایبندی ایران به برجام شد.
ترامپ در اظهارات خود مدعی شد: توافق به ایران اجازه می دهد که برنامه هسته ایش را کامل کند و تا چند سال دیگر که محدودیت ها برطرف شود؛ ایران به سراغ تأسیسات هسته ای می رود. فقط در برابر یک تعلیق موقت، ایران برای مدت کوتاهی از تاسیسات هسته ای عقب افتاده است. آمریکا می گوید که چرا در ابتدای توافق کلّی پول به ایران داده شده است؟ ایران مرتکب موارد نقض این پیمان شده است و دو بار از محدودیت ۱۳۰ متریک تُن غنی سازی خود فراتر رفته است. ایران بازرسان را ارعاب کرده است.
ترامپ ادعا کرد: برخی معتقدند که ایران با کره شمالی همکاری داشته است. ایران روح برجام را نقض کرده است. قرار بود توافق هسته ای ایران به صلح وثبات کمک کند؛ اما ایران تروریسم را پراکنده می کند. ایران روح توافق را نقض کرده است.
اما قدرت های جهانی به رغم عدم تائید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، کماکان به اجرای برجام متعهد هستند و حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز در واکنش به اظهارات ترامپ گفته است آمریکا امروز تنهاتر از همیشه در برابر برجام قرار گرفته است. ایران تا زمانی که از منافع برجام برخوردار است، به آن احترام می‌گذارد.
فرانسه، آلمان و بریتانیا هم نسبت به سخنان ترامپ ابراز نگرانی کرده و بر تعهد خود در قبال برجام تاکید کرده‌اند. این سه کشور گفته‌اند توافق هسته‌ای به نفع امنیت ملی این کشورهاست.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز گفته است برجام یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است و رئیس جمهور هیچ کشوری نمی‌تواند به آن پایان بدهد. روسیه هم از اظهارات ترامپ انتقاد کرده و گفته است چنین روش‌هایی برای حل مشکلات محکوم به شکست است.
در خصوص این مسئله گفتگویی داشته ایم با صادق ملکی کارشناس ارشد مسائل منطقه که مشروح آن در زیر آمده است:
اظهارات ترامپ در خصوص ایران و برجام در محافل سیاسی مورد توجه و تحلیل واقع شد. در این خصوص جویای نظر صادق ملکی کارشناس و تحلیلگر ارشد سیاسی شده و گفتگوی خود را با ایشان با این سئوال آغاز کردیم که ترامپ بدنبال چیست؟
انتخاب ترامپ را برای آمریکا و نظام بین الملل باید یک فاجعه تلقی کرد. امروز متأسفانه مردی خود شیفته و روان پریش که بر مسند ریاست جمهوری نشسته است که باید در مواجهه با او احتیاط کرد. ترامپ در سیاست خاورمیانه ای تاجری است که در خدمت ریاض و تل آویو است. عقبه بیش از یک دهه مذاکره با بکارگیری عقلانیت برخاسته از دستورعمل نرمش قهرمانانه توانست در سایه خردجمعی و مذاکرات تیم هسته ای به تدبیر برجام منجر گردید. اگرچه در نگاه آرمانی که چندان در سیاست جای ندارد برجام برای ایران هم نقطه ایده‌آل نبوده و نیست اما در شرایط خاص راهگشا خروج از بحران جدی بوده است. امروز روی کار بودن ترامپ نشان می‌دهد که توافق برجام در زمان و شرایط مناسب بوده است. در حال حاضر پایبندی به برجام برای ترامپ کابوس شده اما کار چندانی از او بر نمی آید. اگرچه برجام توافقی چندجانبه و بین‌المللی است اما نقش آمریکا در آن از دیگران پررنگ تر بوده است و توجه داشته باشیم که ترامپ با وجود مخالفت با آن و علیرغم همه جاروجنجال ها همچنان نتوانسته است برجام را لغو نماید.
آیا اعتمادی به آمریکا و ترامپ هست که برجام لغو نشود؟
اعتماد به آمریکا ساده لوحی است. مذاکرات برجام هم نه براساس اعتماد و نه با هدف اعتمادسازی بوده است. این مذاکرات چارچوب تعریفی خاص خود را داشته و در آن راستا هم توافقات صورت گرفته است. در مورد ترامپ هم نباید نگران بود لغو برجام از سوی آمریکا غیرممکن نیست اما بسیار دشوار بوده و بطور جدی به اعتبار این کشور لطمه وارد خواهد کرد. فارغ از آن لغو برجام پایان دنیا نیست و اگر آمریکا آنرا یک‌طرفه لغو نماید خط فاصله ایجاد شده ناشی از لغو آن با سایر طرف‌های برجام، خود فرصتی است که برجام ایجاد خواهد کرد. یعنی در صورت خروج آمریکا از برجام باز شرایط ایران در قیاس با شرایط قبل از برجام در فضای بین‌المللی شرایط بهتری خواهد بود. در این میان لغو برجام به بهانه‌های واهی توسط آمریکا خود عامل انسجام و وحدت ملی بیشتر ایرانیان شده و این قلدری، پیمان شکنی ، ظلم و ... در فرهنگ و نگاه مبتنی بر عاشورای ایرانیان معنای خاص خود را دارد.
چرا شرایط بهتری خواهد بود در حالی که ما زیرساخت ها را از میان برده ایم؟
در پاسخ بیشتر شرایط سیاسی در فضای بین‌المللی و خروج ایران از فصل هفتم شورای امنیت، مد نظر بود. اما باز باید توجه داشت که در موضوع هسته ای آمریکا بیش از ترس از زیر ساخت های هسته ای، از پیشرفت‌های علم مربوط به دستیابی ایرانیان به تکنولوزی دانش هسته ای نگران بوده و ترور دانشمندان هسته ای نیز روشنگر این نگرانی بوده است. نباید نگران بود. ایران دانش هسته ای خود را دفن نکرده است. آلمان و یا ژاپن کشور هسته ای نیستند اما با توجه به سطح پیشرفت و دانش در این کشورها ، قرار گرفتن در میان قدرت‌های هسته ای برای این کشورها، امکانی قابل دسترس است. اگرچه ایران با این کشورها فاصله دارد اما یکی از دلایل تن دادن به برجام از سوی مذاکره کنندگان آگاهی آنان از میزان دانش هسته ای ایران بوده است. پس رسیدن و حتی فراتر رفتن ایران به قبل از برجام در موضوع هسته ای چندان دشوار نیست.
چقدر می توان به فاصله میان اروپا و آمریکا دل بست؟
صحنه سیاست محل دل بستگی نبوده و عرصه تأمین منافع است. اختلافات میان اروپا و آمریکا در خصوص ایران راهبردی نبوده و تاکتیکی است. اما در عرصه سیاست در بسیاری از اوقات همین اختلافات تاکتیکی فرصت ساز می باشد. بله حتماً برخی از شرکت های بزرگ اروپایی ملاحظات منافع کلان خود با آمریکا را بیشتر از سرمایه‌گذاری در ایران مدنظر قرار خواهند داد. توجه داشته باشید در صورت بروز یک بحران در ارتباط با ایران، اروپا به کانون بحران نزدیک است نه آمریکا، لذا در بخشی فارغ از منافع، نگاه امنیتی ناشی از بحران هسته ای و مسایل حاشیه‌ای آن، مد نظر پایتخت های اروپایی است. در این میان توجه داشته باشید اختلاف بروکسل با واشنگتن بیشتر در حوزه هسته ای و برجام بوده و اروپا و آمریکا در خصوص اتهامات حقوق بشری و ایران هراسی ناشی از قدرت موشکی با امریکا همنوا هستند. حتی در فشارهای حقوق بشری اروپا پیشگام تر هم می‌تواند باشد.
با مد نظر قرار دادن عملکرد کشورهای منطقه خصوصا در مورد حمایت از گروههای تروریستی چون داعش آیا در دوران ترامپ بحران جدی میان تهران و واشنگتن قابل پیش‌بینی است؟
پیشگویی درباره آینده پیش رو دشوار است آن هم در منطقه خاورمیانه ای که در حال عبور از تحولاتی مهم اما گذار است. ریسک ورود به چالش جدی با ایران بسیار پرهزینه و پر دامنه خواهد بود. چالش ایران و آمریکا حاصل موضوع هسته ای نیست. آمریکا با استقلال عمل ایران مشکل دارد. از الگو شدن ایران هراسیده و می هراسد. آمریکا به خوبی می‌داند در نگاه خارج از ملاحظات کثیف عرصه سیاست، دولت ایران و مردم آن دولتی مدرن و تاریخی بوده و با نظام های قبیله‌ای و یا کشورهای قومی و مذهبی منطقه فاصله زیادی دارد. در حالی که هزاران نفر از کشور مدعی نظام سکولار و عضو ناتو به تروریست های داعش و... پیوسته اند ایران و ایرانیان در صف اول مبارزه با تروریست ها بوده اند. اتهامات آمریکا در خصوص ایران، ناشی از ملاحظات سیاسی و اقتصادی بوده و واشنگتن با توجه به دسترسی های اطلاعاتی و تجربیات افغانستان و عراق بیش از همه می‌داند که عملکرد و کارنامه ایران در مواجهه با ترویسم قابل قیاس با متحدین منطقه ای آمریکا نیست.
نظر شما