خبرگزاری مهر، گروه استانها- سید کامبیز لطیف عقیلی*: ایران در رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی از کشورهای پیشرو جهان است قوانینی چون رعایت نکردن فواصل طولی و جانبی در حین حرکت و توقف و عجله در گذر از چراغ راهنمایی؛ حتی در بسیاری از معابر قانون حق تقدم، جایش را به قانون هر کس توانست، داده است.
دوربرگردان‌ها از جمله طرح‌های غیرمتعارف در شهرسازی هستند و شاخص‌های عملکرد نظیر زمان سفر، حرکات گردشی، تعداد توقف‌ها و کل زمان سفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند ولی عمده استفاده از دوربرگردان‌ها به منظور کاهش زمان سفر و تأخیر است.
دوربرگردان اصطلاحی است که در ذهن عموم به بریدگی شهرت دارد و به جرأت می‌توان گفت راه حل خطرناکی برای گذر از یک سمت بزرگراه به سمت دیگر برای چرخش ۱۸۰ درجه است، انحراف به چپ در هر زمان و مکانی مخصوصاً بزرگراه‌ها خطرناک است، چون وسیله نقلیه وارد محدوده و مسیری می‌شود که در آن وسایل نقلیه مجاز هستند با سرعت بیشتر حرکت کنند.
عمده اشکالاتی که در دوربرگردان‌ها به دفعات و مکرراً خودش را نشان می‌دهد اضافه شدن وسایل نقلیه از دسترسی‌های فرعی تحت زاویه خاص به دوربرگردان و قرار نگرفتن در تک لاین مستقیم در زمان چرخش ۱۸۰ درجه و بی‌توجهی از سوی رانندگان به مسیر مقابل در زمان دورزدن است.
سوانح مرتبط با دوربرگردان‌ها عمدتاً در اثر اشتباهات انسانی است ولی می‌توان دوربرگردان‌ها را به گونه‌ای طراحی کرد که کمترین خسارت را داشته باشد، تصور می‌کنم اکنون طراحان به اشتباه خود پی برده‌اند و معیارهای ارزیابی دوربرگردان‌ها از کاهش زمان سفر به کاهش خطرات جانی برای رانندگان و پیاده‌های احتمالی تغییر کرده است.
علی‌هذا طرحی که در نظر گرفته می‌شود باید با رعایت مؤلفه‌هایی مانند ایمنی، آلودگی هوا، مصرف سوخت، زمان و مسافت سفر دارای کمترین اثرات منفی و بیشترین اثرات مثبت بوده و برای کاهش و جلوگیری از تخریب رفتار ترافیکی و در نتیجه ایجاد بهبود در زمینه حرکت و حفظ جان افراد باشد.
دوربرگردان‌ها با هدف ساخت اتوبان و بزرگراه تناقض دارند
دوربرگردان‌ها با هدف ساخت اتوبان و بزرگراه تناقض دارند و عملاً با ساخت دوربرگردان و رسیدن سرعت به صفر در لاین سمت چپ اختلال بزرگی در مسیر حرکت به وجود آمده و پتانسیل بروز حادثه را افزایش می‌دهد، در محافل تخصصی موضوع دوربرگردان همیشه محل مناقشه بوده اما با وضعیت موجود و خسارت‌های پدید آمده راه حل مناسبی است و به نظر نمی‌رسد جایگزین کم هزینه‌تری وجود داشته باشد. اگرچه با صرف هزینه بیشتر استفاده از زیرگذر و روگذر هم می‌تواند از پیشنهادات باشد.
دوربرگردان‌های اتوبان یک نگرش اقتضایی براساس یکی از وجوه مدیریت‌های چهارگانه است. ناکارآمدی راه‌حل‌های متعارف کاهش تراکم و تأخیر در اتوبان و بزرگراه سبب شد تا دوربرگردان‌ها در مرکز توجه قرار گیرند و با ویژگی‌های هندسی و عملکردهای خاصی که دارند به بهبود عملکرد چرخش ۱۸۰ درجه‌ای وسایط نقلیه کمک کنند.
اصول دوربرگردان‌ها عدم رعایت ورودی‌ها و خروجی‌ها و سرعت‌های مجاز و حداقل فاصله برای رسیدن و فواصل خروجی و ورودی است و احداث دوربرگردان هم‌سطح یک کار غیرعلمی است که ممکن است در بسیاری موارد کارساز باشد و مشکلات ترافیکی را حل کند اما این تصور اشتباه است که با تعمیم آن به همه نقاط به مثابه یک دارو برای تمام دردها عمل کند.
احداث هرگونه دوربرگردان در اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها خطرات خاص خود را در پی دارد اگرچه به تصور همگان لاین سرعت در سمت چپ و لاین کندرو در سمت راست جاده قرار می‌گیرد اما تجربه نشان داده است دوربرگردان‌ها چه به صورت روگذر یا زیرگذر باشند یا به شکل N یا به صورت بریدگی ایجاد خطر خواهند کرد، پس لازم است طراحی دوربرگردان‌ها به گونه‌ای انجام شود که با ایجاد کمترین خطر از برخورد جلو به عقب وسایل مستقیم‌رو بزرگراه و گردشی دوربرگردان جلوگیری شود و جریان‌های ورودی به خروجی از بزرگراه و جریان دورزننده کانالیزه شوند زیرا مستقیم‌رو اصلی هنگام عبور از محدوده تغییر خط مجبور به تعدیل سرعت خود است و خودروهایی که قصد ورود به دوربرگردان یا معبر فرعی را دارند مجبور هستند خود را به ترتیب به خط هم‌جوار میانه و هم‌جوار جدول برسانند.
جریان مستقیم‌رو اصلی هنگام عبور از مقطع تغییر خط مجبور به تعدیل سرعت خود می‌شود و دوربرگردان تأثیر دیگری بر روی آن‌ها ندارد که این نحوه تغییر مسیر بیشتر به استقبال از خطر شبیه است. با وجود این، بسیاری از افراد هرروز به اجبار به این کار تن می‌دهند.
در پاره‌ای از موارد برای کاهش خطرات گذر از دوربرگردان‌ها مخصوصاً در شهرها، در نزدیکی آن‌ها سرعت‌گیر احداث می‌کنند، یا با تعریض منطقه بریدگی، ناحیه به اصطلاح امنی را برای اتومبیل‌ها تعبیه می‌کنند که این راه‌حل‌ها نه تنها بدون اشکال نیست بلکه خود، مشکلی به مشکلات دیگر اضافه می‌کند. مخصوصاً این‌که مشکل انحراف به چپ اجباری، آن هم در حین کاهش سرعت را حل نمی‌کند.
اکنون که استان گلستان پس از تصادف معاون وزیر کار و مدیر عامل سازمان تأمین اجتماعی در تب‌وتاب احداث دوربرگردان است و بالاترین مقام اجرایی استان هم بر این موضوع نظارت می‌کند پیشنهادهای ذیل ارائه می‌شود.
۱. تجمیع دوربرگردان‌ها و کم کردن تعداد آن‌ها.
۲. نصب دوربین کنترل سرعت در بازه مکانی ۵۰ تا ۱۰۰ متری دوربرگردان‌ها.
۳. نصب دوربین مخصوص کنترل متخلفانی که از سمت راست با کمترین سرعت و با دو یا سه لاین کردن گردش به چپ بیشترین خطر را برای خودروهای مستقیم رو به وجود می‌آورند.
۴. نصاب فاصله هزار متری از دسترسی‌های فرعی.
۵. عدم صدور مجوز اماکن تأسیساتی عمومی با حجم بالای گردش به چپ مانند پمپ بنزین، پمپ گاز و غیره در فواصل کمتر از هزار متری دوربرگردان.
۶. خودداری از احداث دوربرگردان در قوس‌ها، حتی با زاویه بزرگ.
۷. مکان‌یابی مناسب با در نظر گرفتن مؤلفه‌های آن به عنوان مهم‌ترین معیار احداث دوربرگردان.
اگرچه تمامی موارد فوق را بسیار مهم، ضروری و حیاتی می‌دانم ولی معتقدم مکان‌یابی مناسب دوربرگردان مهم‌ترین معیار ایمنی در احداث دوربرگردان است.
* کارشناس عمران و دانشجوی سال آخری دکتری برنامه‌ریزی شهری
نظر شما