به گزارش خبرنگار مهر، چاپ دوم کتاب «همزاد، یک مطالعه روانکاوانه» نوشته‌ی اتو رنک با ترجمه‌ی سبا مقدم در ۱۸۳ صفحه و شمارگان ۵۰۰ نسخه در قطع رقعی به‌بهای ۱۵۰۰۰ تومان از سوی نشر افکار اردیبهشت ۱۳۹۷ به بازار عرضه شده است.
اتو رنک (Otto Rank) (۱۸۸۴-۱۹۳۹) روانکاو و نویسنده اتریشی است که در طول بیست سال از نزدیک‌ترین شاگردان و همکاران زیگموند فروید بود و در سال ۱۹۲۶ به دلیل انتقادات و اختلاف‌نظرهای بی‌شمار با فروید از این حلقه خارج شد. او به‌معنای واقعی یکی از نظریه‌پردازان پیشگام در روانکاوی بود. او همچنین سردیبر دو مجله‌ی تحلیلی و سال‌ها مدیر انتشارات فروید بود.
«همزاد» کتابی خواندنی برای علاقه‌مندان حوزه‌ی روانکاوی و ادبیات است که به‌کوشش سبا مقدم از نسخه‌ی انگلیسی آن به‌فارسی برگردانده شده و چاپ نخست آن را نشر افکار در سال ۱۳۹۱ به بازار کتاب عرضه کرده است. پیشگفتارهایی از دکتر محمد صنعتی، روان‌پزشک، نویسنده‌ی نام‌شناس و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، و دکتر گهر همایون‌پور، روان‌پزشک و نویسنده‌ی نام‌آشنای این حوزه، نیز بر غنای اثر افزوده و خواننده را از همان ابتدای کتاب به‌خوبی با مؤلف و جایگاه او در تاریخ روانکاوی آشنا می‌کند. ضمن اینکه چاپ دوم با ظاهری جدید در سال ۱۳۹۷ منتشر شده که نسبت به چاپ قبلی روانی و شیوایی بیشتری برخوردار است.
در این کتاب، مفهوم همزاد در پنج فصل برای خواننده تشریح و ریشه‌یابی می‌شود که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
در فصل یک، رنک به طرح و شرح مسئله می‌پردازد: اینکه چرا، در چه بستری، و با چه ترتیبی نیاز است که موضوع را بررسی کند. او بحثش را این‌گونه آغاز می‌کند: «به‌طورکلی، هدف تکنیک روانکاوی، آشکار ساختن موضوعات روانی مهم و دفن شده [در ناخودآگاه] می‌باشد که در صورت نیاز حتی می‌توان از طریق پیگیری شواهد ظاهری و آشکار به این مهم نائل آمد.»
اتو رنک، بعد از یادآوری تعدادی از مشکلاتی که هر منتقدی در تفسیر فیلم‌ها و آثار ادبی با آن‌ها روبه‌رو می‌شود و پاسخ درخوری برای آن‌ها در خود ادبیات و هنر نمی‌یابد، بر این نکته تأکید می‌کند که، برای تفسیر درست این‌گونه مشکلات اساسی، رسیدن به معنای بنیادین آن‌ها ضروری است، معنایی که از طریق بررسی قرینه‌های ادبی و مقایسه کردن شکل‌های به‌کاررفته در آن‌ها با موارد مشابهشان در مباحث اسطوره‌شناختی و نژادشناختی و افسانه‌های عامیانه به‌دست می‌آید؛ تازه پس از این ارزیابی‌هاست که می‌توانیم به‌وضوح ببینیم چگونه نویسندگانی که مستعد پذیرش این معنا هستند آن را، که نشئت‌گرفته از زندگی انسان اولیه و مفاهیم مربوط به اوست، به اثری ادبی تبدیل می‌کنند.
فصل دوم کتاب به ریشه‌یابی، عرضه‌ی تعریف‌ها و بررسی استعاره‌های نشئت‌گرفته از همزاد در بسیاری از آثار ادبی اختصاص یافته و، در کنار مباحث یادشده، خواننده با فهرست بلندبالایی از نویسندگان و آثار گوناگون ادبی آشنا می‌شود که او را به خواندن و تحلیل آن‌ها با نگاهی جدید ترغیب می‌کند. کتاب «همزاد» فیودور داستایفسکی، که همنام با کتاب رنک است و طرح جلدی مشابهی هم با چاپ اخیر این کتاب دارد، ازجمله آثاری است که رنک در پژوهش خود مفصل به شو.اهدی از آن و مؤلف سرشناسش پرداخته است.
در فصل سوم سعی شده خواننده را به زمینه‌های شکل‌گیری روایت‌ها و داستان‌ها نزدیک‌تر کند و به متن زندگی نویسندگان این آثار بپردازد. درواقع، رنک قصد دارد تجربیات و حالات نویسندگان را در زمان خلق این آثار بررسی کند و به دنبال خصایصی مشترک در آن‌هاست، البته نه برای اثبات وابستگی درونی این نویسندگان به این خصایص بلکه به‌دلیل توجه به ساختارهای روانی و یکسان آن حالات و تجربیات.
در فصل چهارم وارد لایه‌ی بعدی مفهوم همزاد می‌شویم که در آن رنک می‌کوشد، با بهره‌گیری از عقاید قوم‌نگارانه و فرهنگ قومی و اسطوره‌شناسی، نقش روانشناسی قوم‌شناختی را در تبیین این مفهوم نشان دهد و آن را با خصایص فردی مشترکی که معنای یکسان دارند مرتبط کند. اساس روان‌شناختی رایج خرافات و بازنمایی‌های هنرمندان از آن از دیگر اهداف موردبررسی در این بخش است.
رنک در نهایت به پیوند همزاد و خودشیفتگی و چگونگی جایگزین شدن عشق‌به‌خود برای فرار از مفهوم مرگی که همزاد به دوش می‌کشد می‌پردازد.
آنچه که در این کتاب به درک بهتر مفاهیم کمک می‌کند ارجاعات و قرینه‌های ادبی بی‌شمار است. رالف تایمز، رمانتیک‌نویس آلمانی، در کتاب «همزادها در روانشناسی ادبی» که به بررسی همزاد در اثری با دیدگاهی ادبی و تاریخی اختصاص دارد، در مورد کتاب رنک می‌نویسد: «اساس توضیحاتش از همزاد را بر تئوری خودشیفتگی فرویدیَن‌ها بنا می‌گذارد که براساس این دیدگاه همزاد نمادی است از عناصر خوددوستی ناسالم که مانع از شکل‌گیری شخصیتی شاد و متعادل می‌شود. این تئوری احتمالا می‌تواند توضیحی برای شخصیت‌هایی چون «اسکلمیل، اکسیر» اثر هافمن، و قطعاً «دورین گری» اثر وایلد، باشد.»
شیوه‌ی پرداختن رنک و پس از آن تایمز به همزاد در پیشرفت مطالعات تطبیقی در شعر و تئاتر و داستان، که در طول قرن بیستم به پختگی رسید، کمک‌های شایانی کرد.
ازجمله جذابیت‌های این کتاب برای خواننده‌ی علاقه‌مند به ادبیات، مخصوصاً برای ما ایرانی‌ها، این است که صادق هدایت، نویسنده‌ی پرآوازه‌ی کشورمان، به مصطفی فرزانه، مؤلف کتاب «آشنایی با صادق هدایت»، توصیه می‌کند که برای درک «بوف کور» به مطالعه‌ی «همزادِ» اتو رنک بپردازد.
در آخر باید اشاره کرد که همزاد با تمام نمودهای ادبی و روانشناختی‌اش هنوز هم از موضوعات تازه‌ی علوم روان‌شناختی محسوب می‌شود که جا دارد براساس آن مطالعات و بررسی‌های بسیاری با متدهای روز انجام گیرد.
نظر شما