حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر بهرام دلیر، مدرس خارج فقه و اصول و فلسفه و عرفان و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد بردباری سیاسی و اصول حاکم بر آن می گوید: در بحثهای اخلاقی در غرب، معمولا گزاره های اخلاقی را با دنیا پیوند می زنند، یعنی اصلا کاری به آخرت ندارند. گزاره های اخلاقی را برای رفع معضلات سیاسی و اجتماعی خودشان استخدام می کنند و با این رویکرد به اخلاق نگاه می کنند.
وی افزود: وقتی ماکس وبر، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری را نوشت، بحث او از اینجا آغاز شد که آیا انباشت سرمایه جزو فضائل اخلاقی است یا رذائل اخلاقی؟! معمولا قبل از رنسانس این نظر وجود داشت که اخلاق و انباشت سرمایه جزء رذایل اخلاقی است. تا به حال معمولا چه در اخلاق فردی و چه در حوزه اجتماعی، برای اینکه دیگران را از رذایل اخلاقی بر حذر کنیم، علمای ما در بالای منبرها خطاب می کنند که غیبت نکنید و دروغ نگوئید که جهنمی وجود دارد، قیامتی هست و عذاب الهی و فشار قبر و ... وجود دارد. همه اینها را با عالم واپسین پیوند می زنند. در حالی که در گزاره های اخلاقی باید گفته شود ما این کارها را نباید انجام دهیم، چون باید زندگی کنیم و زندگی با غیبت، تهمت و افترا و دروغ ناسازگار است و لذا گزاره های اخلاقی را باید با دنیای خودمان پیوند بزنیم.
دلیر با بیان اینکه یکی از این مفاهیم اخلاقی، مفهوم پایداری است. آیا پایداری و بردباری در حوزه سیاست هست یا نیست؟ اظهار داشت: هنوز که انتخابات و تبلیغات انتخاباتی شروع نشده، بعضی از افراد به راحتی رقیب خودشان را تخریب می کنند. پس معلوم است این افراد اصلا دارای بردباری اخلاقی نیستند. اگر بردباری وجود داشته باشد، باید نقاط قوت خود را بیان کند. نباید کاری به رقبای خودش داشته باشد. هنوز مجوز تبلیغات انتخابات داده نشده، می بینیم که بعضا به صورت بسیار عصبانی و مضطربانه در حال تخریب رقیب خود یا تخریب گروه های دیگر هستند. اینها با اخلاق اسلامی ناسازگار است. دیدم یکی از کاندیداها به راحتی دارد رقبای خود را تخریب می کند این کار خوب نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه حلم و بردباری و صبر لازمه های ضروری کاندیداتوری است و کاندیداها باید رقبای خود را برتابند، گفت: و الا اگر بنا باشد قبل از اینکه انتخاباتی شروع شود تخریب شروع شود، معلوم است که در بحث غیر اخلاقی آرا هم کسب می شود. اگر آرا در حالت نرمال و اخلاقی و اعتدال کسب شود به مراتب بهتر از این است که استرسها و بی اخلاقیهایی به جامعه وارد شود. مسلم آن اعتباری که با اخلاق کسب می شود اعتبارش بالاست و تضمین بیشتری دارد تا اینکه استرسی را وارد کنند تا ملت هم که می خواهد انتخاب کند در دریایی از شکها غوطه ور شود و با تردید انتخاب کنند. پس بردباری لازمه مدیریت سیاسی است.
وی با تأکید بر اینکه بردباری لازمه کاندید شدن در رقابت و عرصه بزرگ سیاسی و اجتماعی و تحولاتی است که به همراه خودش دارد، بیان کرد: اگر این بردباری در زمان انتخابات بروز و ظهور نداشته باشد مسلما کسی که بردبار و اهل صبر نیست و رقیب خود را به راحتی بر نمی تابد، فردا به مقام ریاست جمهوری هم که برسد مملکت را با بن بست مواجه خواهد کرد.
مملکت ما اسلامی است و از آن بالاتر پیروان و شیعیان علی بن ابیطالب(ع) هستیم و در مکتب شیعه بحثهای اخلاق و کلا در دین اسلام وقتی فلسفه بعثت پیامبر به زبان خود رسول مکرم اسلام(ص) بیان می شود که می فرمایند: من آمده ام تا مکارم اخلاق را به کمال برسانم.
دلیر با اشاره به اینکه رشد و توسعه در صنعت کشاورزی و ... منهای اخلاق، دردی را دوا نمی کند، اذعان کرد: اگر اخلاق وجود داشته باشد هم دنیا و هم معاش قابل دسترس است. در گزاره های سیاسی در حکمت عملی فلاسفه مسلمان به خصوص حکمت متعالیه همان طوری که صاحبان قدرت مأمور به آبادانی دنیا هستند باید آخرت ساز هم باشند یعنی برونداد این سیاست هم باید دنیاساز و هم آخرت ساز باشد؛ کما اینکه حکومت علوی همین طور بود هم در مقام دنیاسازی مردم و هم در مقام آخرت سازی بود. آخرت سازی با بی اخلاقی امکان پذیر نیست. مسلما بی اخلاقی هم دنیاسوزی را هم به همراه خواهد داشت و هم آخرت سوزی را. با بی اخلاقی به سعادت و کمال و اهداف حکومت دینی نمی توان رسید.
وی با بیان اینکه در روایات آمده، «الناس علی دین ملوکهم»، گفت: معمولا اخلاق مردم و ملت از صاحبان قدرت و حاکمان پیروی می کند. اگر بردباری در حاکمان و صاحبان قدرت و آنهایی که کاندیدا می شوند که به قدرتی برسند بردباری باشد سرریز آن به جامعه هم می آید، اما اگر بردباری اخلاق در صاحبان قدرت نباشد هیچ انتظار اخلاقی از آن ملت نباید داشت. چنین انتظاری بی جاست، فلذا برای اینکه نقش مثبت مفاهیم و گزاره های اخلاقی و بردباری نشان داده شود باید صاحبان قدرت اول در خود پیاده کنند.
وی با اشاره به اینکه در بحثهای فلسفی می گویند «فاقد شیء معطی شیء نمی تواند باشد»، ذات نایافته از هستی بخش، کی و چگونه می تواند هستی بخش باشد، بیان کرد: وقتی صاحب قدرت آراسته به گزاره های اخلاقی نشود مسلما ملتی که به دنبال او هستند پیراسته از فضائل اخلاقی خواهند بود و دچار رذائل اخلاقی خواهند گشت، لذا برای بحثهای اخلاقی صاحبان قدرت بایستی اخلاق را در سرلوحه خودشان قرار بدهند و بردباری را برای جامعه تزریق کنند و این امر با سخن گفتن و حرف زدن انجام نمی شود. خیلی از این کاندیداها از اخلاق حرف می زنند اما مردم عمل اینها را می بینند عمل و تخریبی که رقبا و گروه های سیاسی دیگر را همه نشانه های استرس و نگرانی و به نوعی بی دینی است. انسان نمی تواند مؤمن و با ایمان باشد اما بردبار نباشد. «إن الله مع الصابرین: خداوند با صابران است:، یعنی کسانی که صبور نیستند خداوند با آنها نیست. خداوند صاحب رذائل اخلاقی را دوست ندارد. پیامبر(ص) فرمود: «تخلق باخلاق الله: خود را به اخلاق الهی در بیاورید.»
وی با بیان اینکه خداوند بردبارترین وجود در تمام هستی است، اشاره کرد: اگر می خواهیم به خدای خویش واصل شویم پس باید به اخلاقهای خداوند عالم در بیائیم و به قول پیامبر(ص) ای مردم خود را به اخلاق الهی در بیاورید. چطور خداوند غفار از ذنوب است، دوست دارد بندگانش هم از یکدیگر بگذرند. خداوند ستارالعیوب، دوست دارد همه مردم عیبهای یکدیگر را بپوشانند، لذا در اخلاق الهی بگم بگم نداریم و همیشه نگم نگم داریم، چون خداوند ستارالعیوب است و دوست دارد بندگانش هم ستارالعیوب باشند. خدا با اینکه عیبهای ما را می داند پرده پوشی می کند، اما ما ندانسته عیبهای دیگران را می گوئیم.
نظر شما