شکوفه های زرد بیدمشک، فرا رسیدن بهار را در ارومیه فریاد می زنند/ نقل بیدمشکی سوغات ارومیه

به گزارش خبرنگار مهر،آذربایجان غربی بهار طبیعت را با شکوفه کردن و به گل نشستن درختان بیدمشک شروع می کند، اهالی این دیار شکوفه های بیدمشک را به عنوان پیام آوران شادابی و آرامش می دانند و موسم چیدن شکوفه های بیدمشک را سرآغاز شکوفایی و سرسبزی طبیعت دل انگیز قلمداد می کنند.

در این فصل از سال که بیدمشک های بهاری بر روی شاخه های درختان می درخشند، زنان در مناطق مختلف آذربایجان غربی با استفاده از وسایل و ابزار آلات سنتی که به نی قازان در زبان ترکی معروف است، اقدام به عرق گیری از این گیاه با ارزش می کنند.

در کنار استفاده بانوان آذربایجان غربی از عرق بیدمشک به عنوان شربت گوارا برای پذیرایی از میهمانان نوروزی، عرق بیدمشک، در رفع کم خونی، ناراحتی های قلبی و عروقی، تسکین اعصاب و دردهای رماتیسمی مورد استفاده قرار گرفته و نقل سوغات ارومیه نیز با استفاده از این عرق معطر تهیه می شود.

بیدمشک را می توان به صورت درختچه هایی که درکنار نهرها یا در حاشیه باغ های شهرهای آذربایجان غربی بخصوص در شهرهای ارومیه، سلماس و خوی کاشته می شود دید، بید مشک که نام محلی آن"پیش پیشا" است با نام آذربایجان غربی بخصوص ارومیه عجین است به طوری که نقل بید مشک بویژه نوع ابریشمی آن و انواع عرق حاصل از بید مشک با مصارف درمانی و دارویی شهرت خاصی در کشور و منطقه دارد.

شکوفه های بیدمشک در آذربایجان غربی طلایه داران بهارند و هر سال چند روز پس از نوروز و یا قبل از آن باز می شوند،  بیدمشک گیاهی است از نژاد بید که اندازه آن از بید معمولی کوچکتر بوده،سنبله های آن با پرچم های زرد دارای اسانس معطر بوده که نشانگر زمان برداشت آن است، اسانس یا عرق بیدمشک علاوه بر خواص درمانی برای معطر کردن شربت ها نیز در آذربایجان غربی مورد مصرف دارد.

استفاده از عرق بیدمشک در مصارف گوناگون

با برداشت این محصول کار عرق گیری نیز آغاز می شود که در گذشته تمام محصول در خانه ها تبدیل به عرق و اسانس می‌شد،در زمان حاضر تعداد زیادی از واحد های تبدیلی نیز این محصول را خریداری و تبدیل می کنند.

سطح زیر کشت این محصول در این استان به درستی مشخص نیست، اکثرا این درخت در اطراف زمین های زراعی، کنار جوی های آب و زهکش ها کشت می شود، ولی بر اساس بر آوردهای انجام شده سالانه نزدیک به 900 تن بیدمشک در ارومیه برداشت می شود که 300 تن آن توسط واحد های تبدیلی و بقیه نیز در خانه ها به عرق تبدیل می شود.

بیدمشک علاوه بر رایحه مطبوع، دارای خواص درمانی زیادی است که اهالی شهرستان ارومیه برای استفاده از خواص درمانی و پذیرایی از مهمانان، عرق آن را در خانه ها نگهداری کرده و عرق و نقل بیدمشک به دلیل کیفیت و عطر و طعم مطبوع از قدیم الایام مورد توجه مسافران و گردشگران بوده و در زمان حاضر نیز از جمله اقلامی است که مشتریان زیادی دارد.

خواص درمانی بیدمشک

در کنار استفاده بانوان آذربایجان غربی از عرق بیدمشک به عنوان شربت گوارا در جهت پذیرایی از میهمانان نوروزی، عرق بیدمشک، در رفع کم خونی، ناراحتی های قلبی و عروقی، تسکین اعصاب و دردهای رماتیسمی مورد استفاده قرار می گیرد.

غیر از خواص درمانی شکوفه های بیدمشک، پوست درخت و برگ های آن نیز خاصیت ضد انگلی داشته و جوشانده آن انگل ها و کرم های معده و روده را از بین می برد.

نحوه عرق گیری از شکوفه های بیدمشک

وسایل تعریق در ارومیه که به زبان محلی  نی قازان گفته می شود شامل یک دیگ و یک کلاهک است که کلاهک آن به شکل مخروط ساخته شده و دارای یک محفظه آب سرد است که به محض گرم شدن عوض می شود.

زنان خانه دار ارومیه اهمیت زیادی به پاکیزگی وسایل تعریق می دهند، درختان بیدمشک علاوه بر ارومیه در شهرستان های خوی و سلماس نیز وجود داردو به صورت اسانس و یا شکوفه به بازار عرضه می شود.

به گفته مسئولان بیش از یک میلیون لیتر انواع عرقیات گیاهی در آذربایجان غربی تولید می شود که عرق بید مشک بخش مهمی از آن را شامل می شود،  تهیه عرق از این گیاه به صورت سنتی و همچنین در کارگاهها بصورت صنعتی صورت می گیرد بطوریکه در شهرستان ارومیه از رونق بسزایی برخوردار است.

بر اساس اعلام کارشناسان جهاد کشاورزی ، یک هزار تا 1200 گونه گیاه در این استان وجود دارد که این میزان گونه گیاهی حدود 10 درصد از مجموع گونه های گیاهی کشور را شامل می شود.

تولید بیدمشک در آذربایجان غربی/ نقل بیدمشکی سوغات ارومیه

معاون امور بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به اینکه سالانه حدود 75 هکتار از حواشی باغات و مزارع استان به صورت پراکنده بیدمشک کشت می شود، افزود: از این میزان حدود 750 تا 900 تن محصول برداشت شده که 250 تن در کارخانه‌های صنعتی استان و نزدیک 70 تن در کارگاههای کوچک خانگی فرآوری و مابقی نیز به سایر استانهای کشور صادر می شود.

مقصود قربانی تعداد کارگاههای صنعتی فعال استان در عرصه فرآوری بیدمشک را 12 کارگاه عنوان و اعلام کرد: صادرات بیدمشک استان اغلب به استان‌های کشورمان صورت می‌گیرد که در کنار این امر به صورت تجارت چمدانی همچون استفاده در "نقل و حلوا"و غیره به سایر کشورها نیز صادر می‌شود.

وی با اشاره به این که بیدمشک درختچه‌ای کم هزینه و بی‌توقعی است و هزینه نگهداری آن نیز بسیار کم است، کاشت این درختچه را از جمله درختچه‌های مقرون به صرفه‌ای عنوان کرد و گفت: در این راستا آذربایجان غربی به دلیل داشتن اقلیم مناسب با این گیاه از نظر کمیت و کیفیت از جمله استانهای برتر کشور است.

وی با اشاره به اینکه بیدمشک در صنایع دارویی و غذایی کاربردهای فراوانی دارد، اظهار داشت: از عصاره این گیاه در تهیه نقل بعنوان معروفترین سوغات ارومیه استفاده شده بطوریکه هم اکنون مراکز بسیاری در این شهر به کار تولید نقل بیدمشک اشتغال دارند.

معرفی فناوری استحصال بیدمشک و بادرنجبویه برای ثبت ملی

معرفی فناوری استحصال بیدمشک و بادرنجبویه برای ثبت در فهرست آثار ملی و میراث معنوی یکی از اقدامات است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در دستور کار خود قرار داده، آذربایجان غربی یکی از استانهای غنی در استحصال عرقیات گیاهی کشور بوده که در شیوه سنتی استحصال عرقیات به ویژه بیدمشک و بادرنجبویه، از دستگاهی به نام "نی قازان" استفاده می شود، که شامل یک دیگ و یک کلاهک است.

معیارهای ثبت اثر در این پرونده به لحاظ حفظ هویتهای فرهنگی، دانش و فنون تجربی مردم در شیوه های استحصال سنتی، مزایای پزشکی و درمان برخی بیماریها، استفاده از شربت این عرق در مهمانیها و اعیاد رسمی توسط خانواده ها مورد توجه قرار گرفته است.

بیدمشک گیاهی ملین و تقویت‌کننده قلب، اعصاب و محرک قوای جنسی است، این گیاه دارویی دستگاه گوارش را تقویت کرده و اشتها را افزایش می‌دهد. جوشانده برگ یا پوست درخت بیدمشک سبب دفع انگل‌ها و کرم‌های معده و روده می‌شود.

بیدمشک تقویت‌کننده دستگاه عصبی بوده و جوشانده برگ آن با عسل اعصاب را آرام می‌کند. همچنین عرق بیدمشک، آرامبخش و خواب‌آور است. جوشانده گل بیدمشک همراه با شکر، ناراحتی‌های عصبی، افسردگی، درد‌های عصبی و روماتیسمی را بهبود می‌بخشد، همچنین عرق بیدمشک مقوی قلب بوده و برای حفظ سلامتی آن بسیار مناسب و موثر است و همچنین باعث کاهش تب می‌شود و خاصیت تب‌بر دارد.