خانه فرش همدان در تب و تاب بودن یا نبودن/ متولیان هنر فرشبافی همدان زیاد و دلسوزان کم

به گزارش خبرنگار مهر، قالي ايران به عنوان هنر ديرپاي ملي و اسطوره سترگ از باورهاي قومي و ديني از ديرباز بر گستره لايتناهي فرهنگ و هنر سرزمين باستانی ايران سايه افکنده است.

قالي و در مجموع فرش به صرف کاربردي و تزئيني بودنش از ساليان دور مورد توجه اقوام و ملل گوناگون بوده است اما متاسفانه در چند سال اخیر درخشش فرش همدان در تاريخ چند هزار ساله اين سرزمين کهن کمرنگ و نقاط مبهم زیادی برای این صنعت در همدان ایجاد شده است.

در این میان ساختمان اتحاديه فرش همدان که امروز بيشتر از 38 سال قدمت دارد و از سال 1354 ساختمان شركت فرش در ميدان عين‌القضات كنوني در اختيار فعالان فرش همدان قرار گرفته با مشکلاتی همراه شده است.

گويا مكان فعلي شركت فرش قبل از پيروزي انقلاب اسلامي متعلق به اتحاديه فرش بوده كه در سال 1366 به نام جهاد كشاورزي براي دريافت سند پيگيري شده و در سال 82 سازمان صنعت، معدن و تجارت مسئوليت اين مكان را بر عهده گرفته و در همان سال‌ها سند اين ساختمان به نام جهاد سازندگي زده شد تا اين ارگان بتواند رشد و توسعه فرش همدان را معنا بخشد بههمین علت برای بررسی وضعیت صنعت فرش همدان و پیگیری این موضوع به سراغ دست اندرکاران این هنر رفتیم.

رئیس اداره فرش استان همدان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هم اکنون در استان همدان 49 هزار و 205 بافنده فرش دستباف که عضو تشکل‌های مختلف فرش هستند شناسایی شده اند، اظهار داشت: هر بافنده در طول سال 1.3 متر مربع قالی می‌بافد که با توجه به این عدد در هر سال باید 64 هزار متر مربع قالی در استان همدان بافته شود.

احمدعلی بابایی با بیان اینکه کهن‌ترین، گرانترین و بزرگترین فرش‌های دنیا متعلق به کشور ایران است که در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند، ابراز داشت: فرش دستباف در کنار خود 25 شغل همانند پشم چینی، رنگرزی، رفوگری، فرش فروشی و صادرات فرش را ایجاد می کند.

اتحادیه شرکت فرش دستبافت استان همدان مکانی در اختیار ندارد

وی نداشتن یا در اختیار نبودن مکان اتحادیه شرکت فرش دستبافت استان را یکی از مشکلات فرش استان همدان دانست و اظهار داشت: پس از اینکه مرکز ملی فرش ایران زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت یا بازرگانی وقت متولی فرش کشور شد باید اختیارات فرش استان نیز از جهاد استان ها به سازمان صنعت، معدن و تجارت یا بازرگانی تفویض می شد.

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه اختیارات به سازمان صنعت، معدن و تجارت فقط در حد نیروی انسانی و یک وسیله نقلیه داده شد، افزود: مکان مورد نظر در اختیار اداره فرش استان قرار نگرفت بلکه به عنوان ساختمان مازاد در سفر سوم دولت گذشته به استان همدان معرفی و مجوز فروش ساختمان گرفته شد در صورتی که ساختمان از پیش از انقلاب به تشکل های فرش اختصاص داشت و هر دستگاه دولتی که متولی فرش می شود مدیریت ساختمان باید با کاربری فرش در اختیار آن دستگاه باشد.

بابایی با بیان اینکه ساختمان شرکت فرش واقع در میدان عین القضات همدان با توجه به ساختار نامتعادلی که دارد به علت مشخص نبودن اینکه در اختیار کدام دستگاه قرار دارد نمی توان دست به ترکیب ساختمان زد و تغییری در ان داد، ادامه داد: چون ساختمان دولتی است باید در اختیار دستگاه دولتی متولی فرش باشد و ساختمان اگر در اختیار اداره فرش باشد به طور قطع اتفاقات خوبی خواهد افتاد.

وی با بیان اینکه تشکل های موجود در ساختمان شرکت فرش زیر نظر صنعت، معدن و تجارت می توانند ساختمان شرکت فرش را آباد کنند، عنوان کرد: می توان در ساختمان موزه دائمی فرش، دانشگاه فرش استان همدان، نمایشگاه دائمی فرش و خانه فرش همدان را راه اندازی کرد و حتی کارگاه های آموزشی می توانند در این ساختمان مستقر شوند که متاسفانه هم اکنون متفرق هستند.

اساسنامه خانه فرش استان همدان نوشته شده است

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه می توان خانه فرش استان را که اساسنامه آن نوشته شده در این ساختمان تاسیس کرد، افزود: با راه اندازی خانه فرش استان تعدد مراکز تصمیم گیری را برای فرش دیگر وجود نخواهد داشت و می توان مانند خانه معدن، خانه صنعت، اتاق اصناف یک خانه فرش در استان داشت.

احمد علی بابایی با بیان اینکه استان پتانسیل های زیادی در فرش دستبافت دارد و لازم است که مجموعه ای در بخش خصوصی به اسم خانه فرش آنجا را مدیریت کند، ادامه داد: حدود هفت هزار مجوز مشاغل خانگی در استان همدان صادر شده که در نوبت وام هستند درحالی که اعتبار لازم وجود ندارد و  باید در کارگروه مشاغل خانگی اعتبار بیشتری برای این قضیه اختصاص داده شود.

وی با بیان اینکه پیشنهاد شده که 51 میلیارد ریال اعتبار  تسهیلات کم بهره برای تامین مواد اولیه برای تعاونی های فرش شهرستان ها و واحد های پشتیبان اختصاص داده شود، اضافه کرد: پیش بینی شده که اگر 300 میلیون تومان در اختیار هر تعاونی و 100 میلیون تومان در اختیار هر واحد پشتیبان قرار داده شود می توان به راحتی فرش استان را مدیریت کرد.

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه به جای پول نقد به هر کس که خود را بافنده می داند بسته مواد اولیه بافت داده می شود، ادامه داد: 24 واحد پشتیبان در استان همدان وجود دارد که در صورت اختصاص 51 میلیارد ریال، این واحدها مواد اولیه در اختیار بافنده قرار می دهند.

افراد غیر قالیباف برای استفاده از مزیت های بیمه قالی بافی به این سمت هجوم آورده اند

بابایی با بیان اینکه افراد غیر قالیباف برای استفاده از مزیت های بیمه قالی بافی به این سمت هجوم آورده اند، بیان کرد: با این افراد شدیدا برخورد می شود و توصیه می کنیم که هرکس که قالیباف نیست به این سمت نیاید چراکه بعد از طی مسیر و پرداخت پول برای بیمه اگر متوجه شویم همه چیز از بین می رود و با این تخلف نیز برخورد می شود.

وی با بیان اینکه بلاتکلیفی ایجاد دانشگاه فرش در سه رشته بافت، طرح و نقشه و رنگ رزی نیز یکی از مشکلات بود، ادامه داد: این موضوع در کارگروه اشتغال مطرح شد و خوشبختانه نگاه استاندار مثبت بود.

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه یکی از برنامه ها خانه های فرش روستایی بود که فرمانداران شهرستان های کبودراهنگ و همدان این تصمیم مهم را در جلسات کمیته فرش شهرستان ها گرفته اند، عنوان کرد: اداره فرش اگر 712 میلیون تومان اعتبار داشته باشد می تواند بیش از 30 خانه فرش روستایی در بیش از 30 روستا راه اندازی کند.

احمدعلی بابایی بیان کرد: اماکن غیر قابل استفاده دولتی در روستا ها مثل مدرسه ها، خانه های بهداشت غیر قابل استفاده، حمام های قدیمی و غیره را می توان پس از بازسازی در اختیار دهیارها قرار داد و مجوزهایی که برای واحدهای پشتیبان صادر می شود با انتخاب سرمایه گذار در روستاها، هم آموزش و هم کار بافندگی آغاز شود.

وی با بیان اینکه در کبودرآهنگ پنج خانه فرش روستایی وجود دارد، عنوان کرد: در همدان 14 روستا را فرمانداری معرفی کرده که دو  روستا در بخش مرکزی و باقی در نقاط دیگر شهرستان همدان قرار دارند و می توان در این روستاها خانه فرش روستایی راه اندازی کرد.

خانه های فرش روستایی اشتغال زنان روستایی را به دنبال دارد

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه در خانه های فرش روستایی چند هدف دنبال می شود، ادامه داد: با راه اندازی خانه های فرش روستایی اشتغال برای زنان روستایی ایجاد می شود چراکه بعد از فصل کشاورزی زنان روستایی بیکار می شوند و زمانی که اشتغال ایجاد شود کمک به اقتصاد خانواده می شود.

بابایی با بیان اینکه با ایجاد اشتغال از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری می شود، اظهار داشت: خانه های روستایی فرش علاوه بر آموزش و بافت فرش می توانند برای بافندگان خانگی نیز مواد اولیه تامین و بیمه بافندگان را پیگیری و یا تولیدات بافندگان روستایی را خریداری کنند.

رئیس اداره فرش استان همدان با بیان اینکه استان همدان از نظر رتبه در بافت فرش در کشور تقریبا جزو 10 استان برتر کشور است، ابراز داشت: موقعیت استان همدان می تواند بهتر از وضعیت کنونی باشد مشروط بر اینکه نیم نگاهی به فرش استان داشته باشیم.

احمدعلی بابایی با بیان اینکه معتقدم که هم اکنون که استان مشکل آب در کشاورزی و مشکل عمده در بخش صنایع دارد باید به فرش دستبافت که نیاز به سوله، سالن، برق و آلودگی زیست محیطی ندارد توجه کند چراکه از فرش دستبافت به عنوان یک اقتصاد سبز یاد می شود، بیان کرد: همچنین فرش دستبافت یک تولید سبز است چراکه بدون کوچکترین آلودگی زیست محیطی می توان به فرش دستبافت توجه ویژه داشته باشیم.

وی با بیان اینکه دریافت مجوزها برای فرش دستبافت سخت نیست و هیچ بوروکراسی پیچیده اداری نمی خواهد و نیاز به تسهیلات آن چنانی ندارد، اضافه کرد: باید از ظرفیت فرش دستبافت استفاده کرد در عین حال بازارهای بین المللی هم می پسندند و ارزش افزوده بالایی معادل 50 تا 60 درصد ارزش افزوده دارد درحالی که در هیچ رشته صنعتی چنین چیزی وجود ندارد.

هشت دستگاه تصمیم گیر برای فرش در همدان وجود دارد

رئیس اداره فرش استان همدان یکی دیگر از مشکلات پیش روی صنعت فرش همدان را تعدد مراکز تصمیم گیری در بخش دولتی عنوان کرد و افزود: هفت یا هشت دستگاه دولتی سازمان تامین اجتماعی، بهزیستی، فنی و حرفه ای، آموزش و پرورش، شرکت سهامی فرش، اداره کار و تعاون، صندوق مهر امام رضا، سازمان صنعت و معدن و تجارت در زمینه فرش ورود کرده اند و این پسندیده نیست در صورتی که طبق قانون، متولی فرش کشور مرکز ملی فرش ایران است و باید در چهارچوب سیاست های مدیریتی مرکز ملی فرش ایران، فرش را هدایت کنیم نه به سلیقه دستگاه ها، تشکل ها و بخش خصوصی که این مسئله وظیفه مرکز ملی فرش را سنگین تر می کند.

کارشناس فرش دستبافت در ادامه با بیان اینکه عده ای از بافندگان فرش دستبافت این حرفه را به علت کم بودن درآمد به عنوان شغل خود انتخاب نمی کنند و فقط برای سرگرمی به این هنر نگاه می کنند، بیان کرد: در گذشته صنعت فرش دستباف در استان همدان رونق بیشتری داشت و تولیدات فرش استان به شهرهای دیگر صادر و فرشبافان انگیزه بیشتری نسبت به کار خود داشتند.

سهیلا اسدی با بیان اینکه برخی مشکلات سبب شده بافندگان فرش دستباف در  همدان انگیزه گذشته را برای کار نداشته باشند، عنوان کرد: بانوان به خصوص در شهر ها به فرش به‌ عنوان یک هنر و دل‌ مشغولی در منزل نگاه می کنند.

وی با بیان اینکه دستمزد فرشبافان بسیار کم است و  زحمت زیادی دارد اما برای خانواده ها درآمد زایی ندارد، ادامه داد: یکی از مهمترین مشکلات بافندگان نداشتن بیمه است.

بافت فرش های بزرگ پارچه در همدان کم است

کارشناس فرش دستبافت با بیان اینکه فرشهای کوچک پارچه و بزرگ پارچه دارای ارزش افزوده بیشتری هستند، ادامه داد: به سبب مقرون به صرفه نبودن در وقت و هزینه های تولید برای بافنده، تولید فرش های کوچک و بزرگ پارچه کاهش یافته است.

اسدی با بیان اینکه بافندگان باید به سمت بافت فرش های بزرگ پارچه سوق داده شوند، اظهار داشت: پایین آمدن کیفیت مواد اولیه بافت فرش دستبافت نیز سبب افت این هنر شده است که باید در این راستا نظارت های بیشتری صورت گیرد.

وی استفاده از گره ترکی را یکی از خصوصیات فرش دستبافت همدان دانست و بیان کرد: فرش ها یا قالیچه های همدان عموما ضخیم تر و سنگین تر از فرآورده های سایر روستاهای کشور است و هنگام چیدن پرز  آن را زیاد کوتاه نمی کنند.

کارشناس فرش دستبافت با بیان اینکه روستاهاي انجلاس ، برچلو ، بيوك آباد ، زاغه و تاج آباد از جمله مشهورترين نواحي بافندگي در اطراف شهر همدان بوده اند، ادامه داد: با توجه به اینکه صنعت فرش بافی از گذشته تا امروز مورد استقبال جهانیان بوده است باید این فرصت حداکثر استفاده را کرد و با تولیدات مرغوب و نقشه های مشتری پسند سعی جذب بازارهای کشور و جهان کرد چراکه همدان نباید از غافله فرش ایران عقب بماند.

آنچه مسلم است اینکه مرکز ملی فرش ایران، اتحادیه ها و شرکت های تعاونی فرش دستباف روستایی متولیان حفظ، گسترش و تولید فرش در کشور هستند که متاسفانه سیاست های اتخاذ شده برای صنعت فرش در استان همدان صحیح نبوده و هم اکنون قشر قالیباف استان از طبقه محروم و کم بضاعت جامعه و با مشکلات عدیده ی مالی روبرو هستند و از طرفی اگر به حال و روز فرش استان همدان توجه نشود استان های رقیب بازارهای هدف را تسخیر خواهند کرد پس باید به فکر چاره بود