بروکراسی؛سدّ راه کارآفرینی/برنامه‌ دولت برای حمایت از استارتاپ‌ها

رحیم سرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تشریح وضعیت سهم کسب و کارهای نوپا در کارآفرینی و اشتغالزایی گفت: کسب و کارهای نوپا در واقع منشا شکل گیری و ایجاد شغل هستند. با نگاهی بلندمدت به عمر مشاغل مشاهده می‌کنیم این کسب و کارهای نوپا و استارت آپ‌ها ‌هستند که ایجاد اشتغال می‌کنند. در واقع اگر تعداد مشاغل پایدار را یک منبع ببنیم کسب و کارهای نوپا و نوآوری در کسب و کارها ورودی این منبع هستند.  

این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزود: در همین راستا در سال جاری که روزهای پایانی آن را پشت سر می‌گذاریم طبق برآوردهای انجام شده، اشتغال ایجاد شده در بازه زمانی بهمن ۱۳۹۵ تا مهر ۱۳۹۶ در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) حدود ۴۳ هزار شغل با همکاری و حمایت «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» شکل گرفته است.

مدیر کل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار در پاسخ به سوالی درباره برنامه‌های مشخص وزارت کار به عنوان متولی سیاستگذاری در امر اشتغال و حمایت از استارت آپ‌ها گفت: این سوالی است که دولت ها مدتهاست در پی پاسخ به آن هستند و هر دولتی با دید و وسعت نگاه خود سعی کرده به این موضوع بنگرد و پاسخ دهد.

وی افزود: براساس درسی که از تجربه سایر کشورها می‌گیریم، برای دولت می‌توان دو نقش اساسی در حمایت از کسب و کارهای نوپای و نوآور در نظر گرفت؛ نخست اینکه دولت به عنوان نهاد تسهیل‌گر و نهادزدا برای توسعه کسب و کارها در جهت کمک به کارآفرینان و کسب و کارهای با پتانسیل رشد بالا باید نقش اساسی ایفا کند.

۲ مانع پرهیز جوانان از کارآفرینی

سرهنگی ادامه داد: از طرفی به دلیل اینکه برای نوآوران و کارآفرینانی که در بستری جدید که قبلا وجود نداشت فعالیت می کنند، ریسک و عدم قطعیت فراوانی وجود دارد و نهادها و موانع زیادی بر سر راه آنها وجود دارد، از سوی دیگر مشکلات تامین هزینه‌های راه اندازی کسب و کارها برای کارآفرینان، باعث می‌شود که بسیاری از افراد از مواجهه با این موضوع بپرهیزند و به معنی واقعی کلمه کارآفرینی شکل نگیرد، در صورتی که این حوزه جدید می تواند برای دولت‌ها منشأ ارزش آفرینی و توسعه اشتغال باشد. بنابراین دولت ها در مقام نهاد تسهیل‌گر و نهادزدا وارد عمل می شوند و ریسک کارآفرین را از این منظر کم می کنند تا دیگران نیز بتوانند در این راه قدم بگذارند.   برای همین دولت ها برای «اولین ها»   تسهیلات و برنامه‌های تشویقی در نظر می‌گیرند که بتواند برخی از ریسک‌ها را پوشش دهند.

نباید فراموش کرد نوآوری و ارائه خدمات و کالا در بسترهای نوین در عین حال که باعث ظهور مشاغل جدید می‌شود، منجر به از بین رفتن مشاغل سنتی خواهد شد؛ به این معنا که باید روند را تشخیص داد و قبل از اینکه نوآوری آن را در زیر پای خود خرد کند، فعالیت‌ها و مشاغل سنتی را به سمت مشاغل جدید سوق دادمدیر کل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار وزارت کار تصریح کرد: وظیفه دیگر دولت ایجاد شبکه انسانی و سرمایه اجتماعی در جهت نزدیک و تصادم آرا و بازیگران اکوسیستم کارآفرینی است، یعنی فعالیت‌هایی را شکل دهد که در حین آن کارآفرین با کارآفرین، کارآفرین با دولت، کارآفرین با دانشگاه، کارآفرین با سرمایه گذار و کارآفرین با بازارجهانی و... گفتگو و تبادل افکار کند تا در پی این شبکه سازی خلاقیت ها شکل گیرد، عدم تقارن اطلاعات کاهش یابد و چرخ دنده‌های مختلف اکوسیستم کارآفرینی در یکدیگر درگیر شوند.  

وی ادامه داد: برای مثال در بسیاری از کشورها نهادهای توسعه ای با عنوان «سازمان ملی کارآفرینی» وجود دارد که یکی از وظایف اصلی آن ایجاد شبکه بین بخش و بازیگران مختلف حوزه کارآفرینی است. به عنوان مثال یکی از وظایف اصلی سازمان «میتی» در کشور ژاپن، همین اتصال و شبکه سازی‌ها است.

راهکار جلوگیری از ریزش مشاغل سنتی با پیدایش کسب و کارهای نو

این مقام مسئول در وزارت کار، همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر نگرانی ریزش مشاغل سنتی با پیدایش کسب و کارهای نو و تمهیدات اندیشیده شده برای جلوگیری برای از بین رفتن مشاغل سنتی گفت: این مساله اجتناب ناپذیر است که نوآوری سبب می‌شود تا مشاغل جدید جایگزین مشاغل سنتی تر شوند. اگر جامعه را به عنوان یک کل در نظر بگیریم، در صورتیکه این جامعه نوآوری نداشته باشد در رقابت با سایر کشورها و در بازار جهانی از رقابت و اظهار وجود باز خواهد ماند.

سرهنگی افزود: از طرفی نباید فراموش کرد نوآوری و ارائه خدمات و کالا در بسترهای نوین در عین حال که باعث ظهور مشاغل جدید می‌شود، منجر به از بین رفتن مشاغل سنتی خواهد شد و این به معنای آن است که باید روند را تشخیص داد و قبل از اینکه نوآوری آن را در زیر پای خود خرد کند، فعالیت‌ها و مشاغل سنتی را به سمت مشاغل جدید سوق داد. طبیعتا اگر مانعی برای کارآفرینی شویم قطعا ایده آن توسط یک کارآفرین خارجی پیاده سازی خواهد شد.

استارت آپ‌ها را قربانی نکنیم!

وی با طرح یک مثال ادامه داد: در مورد استارت‌آپ‌های حمل و نقلی یک روش این است که شاغلان سنتی این مشاغل را به سمت پیاده سازی همین پلتفرم‌های نوین سوق داد قبل از اینکه جایگزین شدن اتفاق بیافتد؛ یک روش هم این است که با آن‌ها مخالفت کنیم و این اتفاق را به تعویق بیاندازیم که در این صورت یک سکوی خارجی به عنوان مثال شبیه تلگرام به این بازار وارد می شود و سوییچ کردن از آن را برای کشور هزینه ساز می کند.  

این دانش آموخته دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: سوال اصلی اینجاست که سیاستگذار باید چه کسی را برای قربانی کردن انتخاب کند؟ متاسفانه در اکثر موارد این استارت آپ‌ها هستند که قربانی می شوند، چراکه اینطور تصور می‌شود که قربانی کردن آنها هزینه کمتری درکوتاه مدت دارد اما واقعیت این است که قربانی کردن استارت آپ‌ها در بلند مدت هزینه‌های جبران ناپذیری برای کشور به همراه خواهد داشت چراکه باعث می شود اقدامات نوآورانه در نطفه خفه شوند و فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در جامعه خاموش شود و این یعنی به مرور زمان شعله اشتغال کشور نیز رفته رفته خاموش خواهد شد.  

سرهنگی تاکید کرد: بنابراین در این مورد، بحث قربانی کردن مشاغل سنتی مطرح نیست و فقط بحث از تغییر و هدایت آن به مشاغل جدید مطرح است ولی این عدم پذیرش تغییر، همان چیزی است که نوآوری را از بین می برد.

تغییر قوانین بیمه‌ای برای حمایت از استارت‌آپ‌ها

مدیرکل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار وزارت کار در بخش دیگری از اظهاراتش در پاسخ به سوال دیگری در خصوص برنامه وزارت کار برای رسمی کردن مشاغل و کسب و کارهای نوپا از جمله استارت آپ‌های حمل و نقلی گفت: این موضوع مساله‌ای است که باید در وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی در ابتدا اجماع بر روی آن صورت بگیرد و بخش‌های مختلف وزارتخانه درباره وجود این مسأله و نحوه رویارویی با آن همکلام و هم ذهن شوند.

وی با بیان اینکه البته مسأله مشاغل غیررسمی که درصد قابل توجهی از مشاغل ما را سبب می شوند یک مسأله فراتر از وجود کسب و کارهای نوپا است که باید در مورد آن تصمیم گیری شود، ادامه داد: ولی به طور خاص در مورد کسب و کارهای نوپا چندین مسأله وجود دارد که مهم ترین آنها مسائل مربوط به مسائل آزادکارها (freelancer) و مشاغل پاره وقت است که باید به رسمیت شناخته شوند و لازم است تغییراتی را در قوانین بیمه ای داشته باشیم. ‌

در گزارش ۲۰۱۸ شاخص جهانی سهولت کسب و کار، کشور ما رتبه ۱۲۴ در میان ۱۸۶ کشور است. این مساله مخصوصا در کسب و کارهای نوپا محسوس‌تر است و آنها در بوروکراسی بین وزارتخانه‌ای، دچار سردرگمی شده اندسرهنگی تاکید کرد: مسأله دیگر، کسب و کارهای نوپایی هستند که در مرحله شتابدهی در یک شتاب دهنده و قبل از داشتن هویت حقوقی در حال فعالیت هستند و همین مسأله مشکلاتی را برای آنها و شتاب دهنده ایجاد کرده است که برای آن هم در دنیا راهکارهایی وجود دارد که درصدد برگزاری جلساتی با سازمان تامین اجتماعی در این رابطه هستیم.

متقاضیان؛درگیر بروکراسی/تسهیل می‌کنیم

این مقام مسئول در وزارت کار با بیان اینکه مجوزهای دولتی و برخی فرایندهای دست و پا گیر به عنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های متقاضیان راه اندازی این نوع کسب و کارها حقیقتی است که در کشور وجود دارد گفت: در گزارش ۲۰۱۸ شاخص جهانی سهولت کسب و کار، کشور ما رتبه ۱۲۴ در میان ۱۸۶ کشور است. این مساله مخصوصا در کسب و کارهای نوپا محسوس‌تر است چراکه موضوع فعالیت خیلی از این کسب و کارها بین وزارتخانه‌ای است بنابراین برای متقاضیان سردرگمی ایجاد کرده است و در بخش دولتی بعضا با بسیاری از این فعالیت های نو آشنا نیستند و به جای حل مسأله، تصمیم می‌گیرند صورت مسأله را پاک کنند.  

وی ادامه داد: متاسفانه باید عرض کنم سرعت دستگاه های اجرایی برای درک و آشنایی با کسب و کارهای نوپا از رشد این کسب و کارها در کشور کندتر است و این یعنی وقتی یک مساله به بحران تبدیل شد می خواهیم برای آن تصمیم بگیریم و همیشه در بحران‌ها بازهم این کسب و کارهای نوپا بوده اند که قربانی شده‌اند.  

مدیر کل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار وزارت کار افزود: از طرفی در بسیاری از موارد ما اصلا نیازی به الزام به دریافت مجوزهای گوناگون نداریم و فقط کافی است ضوابط و شرایط و حدود را مشخص و بعد نظارت را تقویت کنیم تا با قوانین بازدارنده مانع از ایجاد مسائل پیرامونی آن شویم.

وی گفت: دفتر توسعه کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متولی توسعه کارآفرینی و کسب و کارهای نوپا در دولت خود را مسئول آن می داند که نقش تسهیل گری خود را بازی کرده و سعی در ایجاد هماهنگی بین «کارآفرینان کسب و کارهای نوپا» و «دستگاه‌های اجرایی» دارد تا تسهیل در فرآیند تعیین شرایط و ضوابط فعالیت و یا دریافت این مجوزها ایجاد شود که در جلسات متعدد با دستگاه‌های اجرایی برای موضوعات مختلف سعی در حل این مسائل داریم.  

کاهش موانع استارت‌آپ‌های حمل و نقلی/حمایت می‌کنیم

سرهنگی همچنین با اشاره به توسعه کسب و کارهای نوپا در حوزه حمل و نقل گفت: کسب وکارهای نوپای فعال در زمینه حمل و نقل، طبق آمار سال های گذشته نشان داده اند که ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال در این بخش از خدمات دارند و از نمونه های بارز کسب و کارهای نوپایی هستند که زمان پیشگامی خود را پشت سر می گذارند.

مدیر کل توسعه کارآفرینی و بهره وری نیروی کار وزارت کار گفت: ما همواره در ارتباط با استارت آپ‌های حمل و نقلی سعی کردیم خود را در سمت و جبهه آنها بگذاریم و بتوانیم بخش‌های مختلف را در طرف دیگر پای گفتگو و چاره اندیشی برای حمایت از این الگوهای نوپا بنشانیم تا این نوع شرکت های موفق و نوپا بتوانند فعالیت خود را با موانع کمتری بگذرانند.