برگی تازه از توزیع رانت درواردات خودرو/حمایت خاص از واردکننده خاص

گروه اقتصادی -فرشته رفیعی: فساد در واردات خودرو توسط عوامل دخیل در ثبت سفارش، در حالی به سوژه داغ رسانه‌ها تبدیل شده که یک سند تازه نشان می‌دهد وزیر صنعت حمایتی ویژه و خلاف قانون از یک واردکننده خودرو انجام داده است.

این سند نشان می‌دهد وزیر صنعت سال گذشته دستور داده با یک واردکننده خودرو - که فاقد نمایندگی از شرکت اصلی بوده و طبق اعلام سازمان حمایت، دارای سابقه تخلف در پیش فروش خودرو است- برای ثبت سفارش و ترخیص خودرو از گمرک، در زمان ممنوعیت، همراهی شود.

در همین حال، وزیر صنعت، معدن و تجارت دو هفته قبل در حالی اولین نشست رسانه‌ای خود را برگزار کرد که اظهارات وی حاوی نکات مهم و تأمل برانگیزی بود. یکی از موضوعات مورد اشاره در نشست مذکور، فشار رسانه‌ها برای افشای اسامی ثبت سفارش کنندگانی بود که به آنان ارز دولتی تخصیص یافته است.

محمد شریعتمداری در این باره با اشاره به اینکه وزارت صنعت نمی‌تواند اسامی ثبت سفارش کنندگان را افشا کند، گفت: «انتشار اسامی به معنای جنگ با بخش خصوصی است. بنابراین با استفاده از نیروی عقل خدادادی، تصمیماتی خواهیم گرفت که به صلاح اقتصاد باشد.»

طرفداری وزیر صنعت از بخش خصوصی در ذات خود یک حرکت ارزشمند و مغتنم است و قطعاً چنین روحیه‌ای باید در بدنه وزارت صنعت و تمام دستگاه‌های دولتی تقویت گردد؛ ممکن است این سوال هم مطرح شود که آیا منظور، تمام فعالان بخش خصوصی در همه سطوح و همه حوزه هاست یا منظور بخش خصوصی خاصی است؟

تلاش برای پاسخ به این سوال مهم، داده‌ها و سرنخ‌های جدیدی را آشکار می‌کند. داده‌هایی که از حمایت‌های خاص وزیر صنعت از یک واردکننده خودرو فاقد نمایندگی رسمی حکایت دارد و به دوره ممنوعیت ثبت سفارش و واردات خودرو در سال گذشته مربوط می‌شود.

نامه‌ای که تصویر آن در خبر آمده، نشان می‌دهد یکی از شرکت‌های غیررسمی واردکننده خودرو در تاریخ ۱۳۹۶/۶/۷ طی نامه‌ای به شماره ۱۰۳۹ به وزیر صنعت نوشته است:

«ضمن تبریک انتصاب شایسته حضرتعالی به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت، احتراماً به استحضار می‌رساند، پیرو دستورالعمل تکمیلی واردات خودروهای سواری توسط اشخاص حقیقی و حقوقی فاقد نمایندگی رسمی به شماره ۱۳۸۰۶۳/۶۰ مورخ ۱۳۹۴/۶/۲۲ وزارت صنعت، واردات خودرو توسط غیرنمایندگی ها منوط به پرداخت ۳ درصد ارزش CIF خودروها به نمایندگان رسمی گردید، لیکن در فاصله کوتاهی پس از دستور العمل مذکور، پیرو ماده ششم دستورالعمل معاون اول محترم ریاست جمهور به شماره ۱۲۵۶۱۲/۵۳۸۸۷ مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۲ که واردات خودرو را منوط به ارائه نمایندگی و خدمات پس از فروش نمود، سامانه ثبت سفارش خودرو توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت بر روی واردکنندگان غیرنماینده بسته و ثبت سفارشات انجام شده ابطال گردید. در این راستا شرکت م. ر که عضو رسمی انجمن صنفی واردکنندگان خودرو می‌باشد و یکی از معتبرترین شرکت‌های فعال در عرصه فروش خودروهای خارجی بوده، جهت ایفای تعهدات به مشتریان خود، قبل از تاریخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۲ اقدام به خرید و ثبت سفارش تعداد ۱۱۶۵ دستگاه خودرو نمود که پیرو دستورالعمل معاون اول محترم ریاست جمهور ثبت سفارشات انجام شده این شرکت ابطال گردید. شایان ذکر است از این تعداد بالغ بر ۶۴۰ دستگاه تعهد به مشتریان بوده و ۵۲۵ دستگاه نیز جهت فروش خریداری شده که در کشور امارات موجود می‌باشد.

با عنایت به اینکه در صورت عدم ورود این خودروها به کشور سرمایه ملی و وجوه پرداخت شده به کشور عودت نخواهد شد و سرمایه‌های این شرکت که برای ایفای تعهدات اختصاص یافته بود به شکل بلاتکلیف درآمده است، یقیناً نه تنها این شرکت را متحمل خسران بزرگ خواهد کرد بلکه سبب تضییع حقوق مشتریان این شرکت می‌شود.»

این نامه که دقیقاً مصادف با روز معارفه وزیر در وزارت صنعت نگارش شده، با فاصله کمتر از سه روز یعنی در تاریخ ۱۳۹۶/۶/۱۰ از سوی وزیر پاراف می‌شود و جالب‌تر اینکه یک روز پس از دستور وزیر، تازه در دبیرخانه وزارت صنعت در تاریخ ۱۳۹۶/۶/۱۱ به ثبت می‌رسد.

وزیر صنعت در هامش این نامه، خطاب به مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت این گونه می‌نویسد:

«جناب آقای خسروتاج، با سلام. حُسن حضور این مجموعه در مجموعه واردکنندگان اندک خودرو مایه‌ی تعدیل قیمت‌ها حتی قیمت نمایندگی است. لذا مطالب این انجمن هم در جلسات سیاست گذاری شنیده شود. از طرفی اگر ثبت سفارش صورت گرفته و تعهداتی به مشتریان ایجاد شده است نباید لطمه بخورد حتی اگر درآمد اتفاقی به وجود آید. وظیفه نظام مالیاتی است که حقوق حقه اش را اخذ کند. ۱۳۹۶/۶/۱۰»

در این نامه و هامش انجام شده توسط وزیر صنعت نکات مهم و قابل تأملی وجود دارد که به برخی از آنان اشاره می‌شود:

۱- سرعت عمل وزیر در توجه به مشکلات بخش خصوصی بسیار قابل تقدیر است. ولی سوال اینجا است که آیا ایشان با همه فعالان بخش خصوصی چنین رفتار می‌کنند؟

۲- درحالی که در این نامه، شرکت مذکور صراحتاً ذکر کرده که ثبت سفارش‌ها طبق قانون باطل گردیده است، ولی وزیر صنعت، رسماً اعلام می‌دارند که «اگر ثبت سفارشی صورت گرفته و تعهداتی به مشتریان ایجاد شده است نباید لطمه بخورد»؛ سوال اینجا است که آیا این به معنای اعطای رانت غیرقانونی بزرگ به یک واردکننده غیررسمی نیست؟ بر چه اساسی شرکت مذکور از قوانین جاری کشور مستثنی شده است؟

۳- یکی از نکات قابل توجه دیگر این است که شرکت مذکور تلویحاً اعلام می‌دارد که بالغ بر ۶۴۰ دستگاه خودرو به مشتریان ایفای تعهد نموده است. این به معنای پیش فروش خودرو است. این پیش فروش در حالی انجام شده که سازمان حمایت رسماً در سال گذشته نسبت به پیش فروش غیرمجاز شرکت مذکور تذکر کتبی داده بود. حال سوال اینجا است که چرا باید از یک شرکت با سابقه تخلف در پیش فروش خودرو (به استناد نامه سازمان حمایت)، چنین حمایت خاصی صورت گیرد؟

۴- مسئله مورد توجه دیگر اتلاف منابع ملی است. در نامه مذکور به درستی به هدر رفت منابع ملی و شرکتی اشاره شده است. سرمایه‌های بخش خصوصی اساس هر اقتصادی است که باید دولت از آن صیانت کند. اما آیا دل نگرانی وزیر صنعت نسبت به سرمایه شرکت «م. ر»، در خصوص تمامی شرکت‌های بخش خصوصی نیز صادق است؟

۵- در هامش وزیر صنعت، اشاره دقیق و علمی به حضور نمایندگان غیررسمی در بازار شده است. وزیر صراحتاً اعلام داشته اند که حضور نمایندگان غیررسمی در بازار مایه‌ی تعدیل قیمت‌ها حتی قیمت نمایندگی است. حال سوال اینجا است که چرا از سال گذشته تاکنون فعالیت این شرکت‌ها ممنوع شده که این امر منجر ایجاد انحصار و افزایش قیمت در بازار گردیده است؟ به طوری که صرفاً چند شرکت خاص بیشترین بهره را از اعمال سیاست‌های دولت برده اند.

هر چه بیشتر در این نامه و پاراف وزیر محترم تأمل و دقت شود، سوالات و ابهامات بیشتری به ذهن می‌رسد. اینکه وزیر مدافع کدام بخش خصوصی هستند اصلی ترین نکته است که به نظر می‌رسد باید در این خصوص شفاف سازی لازم صورت گیرد. طبق کدام ادله و منطقی چنین حمایت معناداری از آقای «م. ر» و شرکت متبوعش، شرکت «م. ر» صورت گرفته است؟ آن هم حمایتی که خلاف مقررات جاری کشور بوده است. اهمیت این نکته وقتی مضاعف می‌شود که بدانیم شرکت فوق الذکر از حامیان اصلی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته بوده است. نامزدی که اتفاقاً وزیر صنعت ریاست ستاد انتخاباتی او را بر عهده داشت!

چند ماه پس از این نامه، آقای «م. ر» طی حکمی از سوی وزیر صنعت، به عنوان عضو هیئت اندیشه ورزی وزارت صنعت منصوب شد. همچنین در اواخر سال گذشته مقرر گردیده بود که فرد مذکور، مشاور خودرویی کمیسیون اصل ۹۰ شود که با روشنگری رسانه‌ها این موضوع منتفی شد.

فرشته رفیعی

دبیر گروه اقتصادی