به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله احمد مبلغی، قبل از ظهر سه‌شنبه در نشست علمی «گردشگری و انسان دینی معاصر» که در سالن همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، گفت: گردشگری از نگاه دین از موضوعاتی است که خلأ این نظریه احساس می‌شود و اگر آن را به تأخیر انداختیم زمانی برای انجام آن فراهم نیست و این مهم را می‌توان از نگاه دین و موضوع شناسی گردشگری مورد بررسی قرار دهیم.
وی ادامه داد: مسلمانان و نظریه پردازان به جای نگاه احتیاط آمیز به گردشگری باید به تعریف گردشگری دینی دست بزنند تا از قافله کاروان انسانی دین عقب نمانند بلکه پیشتاز باشند.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: زیبایی رفتار در قبال انسان، کسب معرفت به خداوند از رهگذر آیات او، خروج از انبوه اندوه‌ها و مشکلات روحی، تحقق بخشیدن به هدف خداوند از ایجاد اقوام یعنی تعارف اقوام و شناخت آن‌ها در گردشگری نهفته است.
وی عنوان کرد: ما باید برای تحقق گردشگری دینی معاصر پس از رسیدن به تعریف دقیق آن، بسترهای حقوقی را ایجاد کنیم و قوانین حقوقی ما نباید تنگ کننده و کم کننده فضا به روی گردشگری دینی باشد و یا آن را محدود کند.
آیت الله مبلغی ادامه داد: باید حقوق و قانون ما از گردشگری استقبال کند؛ این به نفع جامعه، دین، حرکت و نسل ماست و در غیر این صورت انزوا در کمین نسل ما و دین ما قرار می‌گیرد.
تأکید بر زمین در ادبیات دینی
وی با اشاره به نظریه دینی گردشگری، با اشاره به اینکه در ادبیات دینی بر روی زمین تأکید شده است، عنوان کرد: سخن از زمین در دین و متن اصلی دین قرآن منظور قطعه یا منطقه‌ای از زمین نیست و جغرافیای خاصی مدنظر نیست بلکه مطلق زمین موضوعیت پیدا کرده است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با ارائه دو دلیل برای اثبات این مدعا افزود: در برخی آیات، زمین با «الف ولام استغراق» (الارض) آمده است و هنگامی که قرآن می‌گوید در زمین سیر کنید مقصود سیر در بخشی از زمین نیست؛ بلکه مطلق زمین مراد واقع شده است.
وی دلیل دوم برای اثبات مدعای فوق‌الذکر را فراخنایی اندیشی برای زمین خدا ذکر کرد و گفت: نگاه قرآن به فراخنای زمین است که می‌گوید ارض الله واسعه، منطق قرآن به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد بخش‌های اساسی و عمده زمین را بی ارتباط با خدا بنگاریم و آن را از مسیر خداوند جدا تلقی کنیم.
آیت الله مبلغی بیان کرد: وقتی زمین به خداوند اضافه می‌شود یعنی ارتباط زمین و ظرفیت‌های نهفته آن، هجرت و موقعیت‌های متنوع آن با خداوند ارتباط جدی و محوری است که زمین به خداوند اضافه شده است و در مسیر خدا ایفای نقش می‌کند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه گردشگری جا به جا شدن و از نقطه‌ای به نقطه‌ای رفتن نیست بلکه معنای علمی آن است و این صفت واسعه حکایت بر این دارد نباید نگاه تقلیل گرایانه به زمین داشته باشیم و از هرگونه تنگ نظری در ارتباط با گردشگری پرهیز کنیم.
وی بیان کرد: قرآن با بیانی قوی و نیرومند اعلام می‌دارد که «ارض الله واسعه» زمین خدا بزرگ است و وسعت دارد، این اندیشه قرآنی با این وسعت نگاه، خط بطلانی بر اندیشه و نگاهی که تنها و تنها بخشی از زمین را به‌خدا مرتبط می‌کند، می‌کشد.
گستردگی زمین و ارتباط آن با سه مقوله مهم و اساسی دین
آیت الله مبلغی اظهار کرد: گستردگی زمین به سه مقوله اساسی و کانونی دین شامل «عبادت»، «زیبایی در رفتار و سلوک» و «توانمندی در فکر و زندگی» گره می‌خورد و با توجه به این سه مقوله و تحلیل دقیق محتوای این سه مقوله می‌توان به عمق اندیشه اجتماعی و فرهنگی دین در ارتباط با گردشگری به ویژه در فضای کنونی جهان معاصر پی برد.
وی خاطرنشان کرد: مقوله نخست عبادت است و نباید تصور کرد این مقوله مهم صرفاً به نقطه‌هایی از زمین به عنوان مساجد یا برخی اماکن محدود می‌شود. مسجد جای عبادت است اما جایگاه منحصر عبادت نیست بلکه کانون ذکر الله است که از آنجا عبادت می‌تواند به جامعه سرریز گردد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیه «یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی وَاسِعَةٌ فَإِیَّایَ فَاعْبُدُونِ» (۵۶/ عنکبوت) تصریح کرد: در این آیه بعد از امر به عبادت از فراخنایی و گستردگی زمین سخن گفته و از ارتباط زمین گسترده به خدا سخن به میان می‌آید.
وی بیان کرد: زمین با همه فراخنای آن محل عبادت است و ما برای عبادت در یک نقطه محصور و محدود زندانی نشویم و ذهنیت تنگ، اندک، درجا زننده، کوچک شونده و راکد نداشته باشیم.
آیت الله مبلغی با اشاره به مقوله دوم، ادامه داد: در ادبیات دینی حسنه، جایگاه محوری و اساسی به خود اختصاص داده است و باید اعتراف کنیم ما در تحلیل واژه حسنه به صورت اجتماعی و فرهنگی کار درستی را تا به حال انجام نداده‌ایم.
وی گفت: در یک نگاه اجمالی حسنه بر زیبایی در عمل و رفتار و سلوک اطلاق پیدا می‌کند و یکی از مصادیق این زیبایی، زیبایی در رفتار با انسان‌هاست که در قرآن آمده «قولوا للناس حسنا» و در روایتی از امامان آمده است که مقصود از ناس همه انسان‌هاست و با رجوع به یک آیه در می‌یابیم که ظرف تحقق این زیبایی در سلوک با همه انسان‌ها، زمین با لحاظ فراخنایی است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به آیه ۱۰ سوره زمر «لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ» خاطرنشان کرد: سیاق این آیه دو مقوله مهم را کنار هم گرد آورده، انجام کار زیبا که در دو واژه در این آیه منعکس شده است یکی احسنوا یعنی احسان می‌کنند و دوم حسنه.
وی تصریح کرد: مقوله دوم در این آیه فراخنایی زمین است و روشن است که فراخنایی زمین و ارتباط آن با «احسنوا» و «حسنه» ارتباط ظرف و مظروف است یعنی از دیدگاه قرآن ظرف کار نیک و احسان همه جهان است با همه وسعت آن، نه فقط در میان قوم خود و برای قوم خود و نه فقط در یک نقطه.
آیت الله مبلغی با اشاره به اینکه اسلام مقوله خروج از وضعیت استضعاف را به مهاجرت و مهاجرت را به گستردگی و فراخنایی زمین گره زده است، اظهار داشت: از نگاه دین نمی‌توان از چارچوب استضعاف برون رفت مگر آنکه از پدیده اجتماعی هجرت بهره ببریم و از پدیده هجرت نمی‌توان بهره ببریم مگر آنکه به وسعت اندیشی نسبت به زمین برسیم.
وی با اشاره به آیه «قَالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا ۚ فَأُولَئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَسَاءَتْ مَصِیرًا»، خاطرنشان کرد: هجرت به سفر در زمین و گستردگی آن، گره خورده است، گویی از آیه استفاده می‌شود که ماندن و محدود شدن به یک نقطه، نمی‌تواند مسیری باشد که انسان را به خدا برساند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر اینکه برای گردشگری دینی باید شعاری دقیق پیدا کنیم، اظهار کرد: عبارت «انسان گردشگر دینی معاصر» می‌تواند یک شعار مهم و اساسی تلقی شود و آن را به صورت دقیق تعریف نماییم و عملیات گردشگری را با دو بعد حقوقی و فرهنگی بر اساس مؤلفه‌ها، اقتضائات و الزامات آن تحقق ببخشیم.
وی فراخنایی اندیشی نسبت به زمین، معرفت افزایی در سایه گردشگری، معنویت افزایی در گردشگری و توانایی افزایی با گردشگری را عناصر چهارگانه گردشگری دینی دانست و گفت: عناصری همچون فراخنایی زمین خدا و ظرف بودن این فراخنا برای کمال انسانی، عنصر انتشار و انعکاس نشانه‌های خدا در پهنای زمین، عنصر شناخت متقابل اقوام و شعوب، عنصر بهداشت و سلامت روح و روان هم از این دست می‌باشند.
گردشگری حلال را امری در حاشیه تلقی نکنیم
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تأکید کرد: از طرف دیگر جامعه، نباید تصور کند گردشگری حلال یک امر نامرغوب است، بلکه فراتر از یک برند جهانی می‌تواند باشد و باید به گردشگری به صورت فعال نگاه کرد و گردشگری حلال را امری در حاشیه تلقی نکنیم.
وی با تأکید بر اینکه باید به همان اندازه که نظریه گردشگری تعریف می‌شود نظریه حلال هم تعریف شود، ادامه داد: حلال به واژه‌ای مهم و جهانی در زمینه طعام امروزه بدل شده است و نمی‌توانیم به حوزه جدیدی در سطح جهان روی بیاوریم و قطعاً گردشگری حلال در صورت تعریف شدن جاذبه‌هایش، خواص خود را از حیث فرهنگی و اجتماعی می‌تواند ارائه کند.
آیت الله مبلغی اظهار داشت: اسلام همیشه به حلال می‌اندیشد، گردشگری حلال برای اسلام بسیار اساسی است، اسلام همیشه قیدی را در ارتباط با همه زندگی دارد و آن قید حلال بودن است، گردشگری هم باید حلال باشد و اسباب بهداشت روحی، سرور، شادابی، راحتی، رفاه، دین و معنویت گردد و نه اسباب گناه و آلودگی، این آلودگی خطری است که همه جا وجود دارد.
وی ادامه داد: البته به خاطر قید حلال نباید نفی موضوع کنیم که خطر آن برای دین خیلی زیاد است، گردشگری بخشی از هویت انسان است، گردشگری با دین و با خدا گره خورده است؛ اما باید مراقب خط قرمزها باشیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: اسلام برخلاف برخی که نگاه منفی دارند و موضوع و صورت مسئله را پاک می‌کنند بسیار فعال، سرزنده و پرنشاط با مقوله انسان معاصر و مقوله گردشگری برخورد می‌کند.
نظر شما