خبرگزاری مهر – گروه استانها: همدان از پتانسیل‌های فراوانی در جذب توریسم برخوردار است به‌گونه‌ای که گذشته از آثار تاریخی، طبیعی و دیدنی آن در میان بیش از یک هزار و ۱۲۰ روستای استان همدان، بافت برخی روستاهای آن نیز خاص است و گردشگران را به سمت خود می‌کشاند.
در این میان روستای «ورکانه» به لحاظ نوع و انتخاب مصالح سنگی و نحوه ساخت بناها و فضاها به‌عنوان یک روستای ارزشی در استان همدان مطرح است که طبیعت زیبا و بکر آن و وجود پتانسیل‌ها و قابلیت‌های منطقه در جذب توریسم و توسعه صنعت گردشگری بر ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن افزوده است.
«ورکانه» در دامنه کوه الوند قرار دارد و کوه‌های سرده در ۳ کیلومتری شمال شرقی، کوه سرخ بلاغ در ۳ کیلومتری جنوب غربی و کوه قره‌داغ در ۴ کیلومتری شرق آن قرار گرفته‌اند.
این روستا مدت‌ها به لحاظ وضع خاص خود ازنظر موقعیت جغرافیایی و ارتباطی و توانمندی اقتصادی و زیرساختی در انزوا قرار داشته اما چند سال پیش که نوروز را با اصلی‌ترین سریالش در روستای سرسبزی از همدان گذراندیم به یک باره کانون توجه گردشگران شد چراکه ورکانه همان روستایی بود که مخاطبان سریال علی البدل به دنبال کشف نام آن بودند تا در برنامه سفرهای خود به آنجا هم سری بزنند.
«ورکانه» روستایی با خانه‌های سنگی است
روستای «ورکانه» معروف به «چشمه قل‌قل» سریال علی‌البدل روستایی سرسبز با خانه‌های سنگی است که می‌تواند گردشگران زیادی را به سمت خود بکشاند.
این روستا علاوه بر طبیعت زیبا به علت قرار گرفتن در مسیر جاده سد اکباتان، ارمغانی چون باغات زیبا را در دامن خود دارد به‌طوری‌که محور ارتباط اصلی روستا از شهر همدان دارای مناظر و چشم‌اندازهای زیبایی است و می‌تواند به‌عنوان محوری توریستی مطرح شود.
این محور از جاده همدان - ملایر منشعب می‌شود و از سد اکباتان و روستاهای یلفان، شمس‌آباد و علی‌آباد گذشته و سپس به «ورکانه» می‌رسد به طوری که روستای «ورکانه» در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی قرارگرفته و به دلیل کوهستانی بودن و برخورداری از طبیعت زیبا، از مناطق بسیار بکر به شمار می‌رود.
وجود دره‌های فراوان ازجمله دره‌های زیبای «یورد صفرخان»، «دره خان»، «تخته سنگ»، «جن دره» و «سوبلاغ» در مجاورت روستا از خصوصیات طبیعی منطقه است به‌نحوی‌که دره «بارانی» در جنوب و جنوب شرق آبادی واقع‌شده و شیب عمومی این منطقه و وجود دره‌های فراوان در اطراف روستا موجب شکل‌گیری رودخانه‌های فصلی شده است.
کاربرد سنگ به‌صورت یک مصالح عام و متعارف در چهره روستا خودنمایی می‌کند روستای ورکانه به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به‌خصوص مصالح سنگی نیز منحصربه‌فرد است و کاربرد سنگ به‌صورت یک مصالح عام و متعارف در چهره و سیمای روستا خودنمایی می‌کند.
کاربرد سنگ نه‌تنها در پی، بلکه در قسمت اعظم بناها در ساخت دیوارهای باربر و دیوارهای محوطه و حیاط‌ها مورداستفاده قرارگرفته است و اکثر سنگ لاشه است که توسط ملات گل‌کار شده و پهنای این دیوارهای سنگی در طبقه همکف به یک متر هم می‌رسد و تنها عامل اتصال در دیوارهای سنگی نیز استفاده از تیرهای چوبی است.
سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در ابنیه روستای ورکانه هستند و عنصر سنگ به‌عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز در بازدید از روستا به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد که کاربرد سنگ در آن به علت فراوانی این عنصر در روستا و سختی و مقاومت سنگ در برابر تغییرات جوی و هم‌چنین کمبود آجر و خشت در منطقه بوده است.
پیشینه روستای ورکانه به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد و آنچه از تاریخ برمی‌آید اینکه نخستین و قدیمی‌ترین محله آن، محله درب مسجد بوده اما به طور کلی روستای «ورکانه» مجموعه‌ای از چند محل است که هرکدام از چندین واحد همسایگی و مسکونی تشکیل‌شده‌اند و در محله درب مسجد که قدیمی‌ترین محله روستای ورکانه به شمار می‌رود مسجد، حمام و مخابرات قرارگرفته است.
در محله کردها نیز که در شرق روستای ورکانه و ورودی آن جای گرفته، تنها مدرسه روستا واقع‌شده و خرمن‌جا که به محله خرمنی معروف است در این محله قرار دارد.
محله عباس‌آباد نیز سومین محله روستاست که در مناطق تازه توسعه‌یافته قرار دارد و غیر از نانوایی و یک آسیاب، کاربری دیگری در آن استقرار ندارد.
بررسی سابقه تاریخی روستا نشان می‌دهد که در روستای ورکانه و در زمان‌های قدیم نظام تصمیم‌گیری و قدرت بر اساس ارباب‌رعیتی بوده به طوری که در آن زمان نقی خان قراگوزلو، خان روستا بوده و بعد از او نیز دخترش ارباب و حاکم روستا شده است و در حال حاضر نیز اصطبلی که در دو کیلومتری جنوب روستا ساخته‌شده، بقایایی از آن زمان است.
اصطبل «مری لیلی» نگین گردشگری روستای ورکانه است
اصطبل مری لیلی قراگوزلو در سال‌های پیش از انقلاب به‌عنوان مرکز پرورش اسب دربار مطرح بوده و در حال حاضر نیز جز آثار دیدنی روستا به شمار می‌رود و دارای طول و عرضی به ابعاد ۷۵ در ۲۲ متر و با زیربنای کل یک هزار و ۶۵۰ مترمربع و یک حیاط مرکزی است که در دو طرف حیاط فضای نگهداری اسب وجود داشته و دو ضلع دیگر، ورودی و انبار علوفه بوده است.
کل ساختمان از مصالح بنایی بومی منطقه نظیر سنگ لاشه و ملات گل با پوشش سقف تیر چوبی ساخته‌شده است و فضای نگهداری اسب‌ها در دو جبهه حیاط و در هر جبهه دارای ۲۵ دهانه با عرض دهانه ۱.۵ متری است.
قلعه اربابی مربوط به مهری خانم، ارباب روستا بوده است
قلعه اربابی نیز بنایی است که ساختمان آن با پلان چلیپایی طراحی‌شده و مربوط به مهری خانم، ارباب روستا بوده است.
این بنا در ابعاد ۱۲×۲۰ متر و با زیربنای ۳۳۰ مترمربع در دوطبقه ساخته‌شده و طبقه دوم در قسمت مرکزی بنا ایجادشده است؛ این بنا در فاصله ۱۰۰ متری در ضلع جنوبی روستا و در بستر سبز کوهپایه و مشرف‌به روستا واقع‌شده است.
وجود گورستان ساده‌ای در روستای ورکانه که در آن هیچ سنگ‌قبری دیده نمی‌شود از دیگر مواردی است که موردتوجه قرار دارد.
اما شهرت «ورکانه» نه‌تنها به دلیل طبیعت زیبا و خانه‌های قدیمی است؛ بلکه این روستا، زادگاه نخستین مخترع قلب مصنوعی در جهان نیز هست.
پروفسور توفیق موسیوند متولد ١٣١۵ در روستای ورکانه همدان است و تا سن ۱۴ سالگی برای کمک به خانواده‌اش چوپانی کرده و هرروز مسیر طولانی ورکانه تا همدان را برای تحصیل می‌پیمود، اما تلاش و پشتکار موجب شد تا همین کودک روستایی به‌عنوان دانشمند برتر جهان شناخته‌شده و نام «ورکانه» را به‌عنوان روستایی نخبه پرور ثبت کند.
آنچه عنوان شد تنها گوشه‌ای از زیبایی‌های روستای «ورکانه» همدان است که بیان می‌کند مکانی مناسب برای گذران تعطیلات نوروزی است و گردشگران را به‌سوی خود فرامی‌خواند
اما در همین راستا و به‌منظور فراهم شدن شرایط جذب بیشتر گردشگر اقداماتی در روستای «ورکانه» صورت گرفته که ازجمله آن می‌توان به تلاش برای تأمین زیرساخت‌های جذب مسافر اشاره کرد.
امسال همدان میزبان دو رویداد بین‌المللی در حوزه گردشگری بود که در پی برگزاری آن‌ها توجه به روستاهای هدف گردشگری نیز قوت گرفت چراکه حضور گردشگر در روستا منفعت عمومی روستا را به دنبال دارد.
احداث سایت گردشگری در روستای «ورکانه»
احداث سایت گردشگری در روستای «ورکانه» و در پی آن ایجاد اقامتگاه، بازارچه‌های محلی، پارکینگ و ارائه خدمات رفاهی عمومی یکی از اولویت‌ها عنوان‌شده بود که خبرنگار مهر در گفتگو با معاون گردشگری میراث فرهنگی همدان پیگیر روند اجرای آن شد.
علی خاکسار در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه در زمان راه‌اندازی سایت گردشگری برای تأمین زمین موردنیاز در ورودی روستا مشکلاتی پیش آمد و برخی ساکنان روستا مانع از انجام این کار شدند، عنوان کرد: زمینی که میراث فرهنگی و بنیاد مسکن برای ایجاد سایت گردشگری در نظر گرفته بودند در مجاورت اقامتگاه بوم‌گردی قرار داشت که متأسفانه با مقاومت روستاییان روبه‌رو شد و در این مکان به اجرا درنیامد.
وی بابیان اینکه در پی این رویداد زمین دیگری برای احداث سایت گردشگری در نظر گرفته شد، اضافه کرد: یک قطعه زمین پلکانی در منطقه‌ای بالاتر از مکان اولیه در نظر گرفته‌شده انتخاب شد و سایت گردشگری راه افتاد.
وی بابیان اینکه در زمینهٔ توزیع سفر در استان و هدایت مسافران به سمت مناطق کمتر شناخته‌شده ازجمله روستاها و روستاهای هدف گردشگری اقداماتی صورت گرفته است، اضافه کرد: در نمایشگاه‌های گردشگری اقلام تبلیغاتی که به معرفی این مناطق می‌پرداخت بین بازدیدکنندگان توزیع شود.
خاکسار با تأکید بر اینکه سعی شد ویژگی‌های روستاهای هدف گردشگری ازجمله ورکانه بیش‌ازپیش معرفی شود، اضافه کرد: گذشته از این فعالیت‌های حمایتی نیز مدنظر بوده است.
ایجاد زیرساخت‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان بابیان اینکه ایجاد زیرساخت‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این روستاها مدنظر بوده است، اضافه کرد: در روستای ورکانه درخواست‌ها بسیار بوده و تاکنون ۲ اقامتگاه رسمی دایر شده است.
وی بابیان اینکه پرونده چند متقاضی برای ایجاد اقامتگاه در دست بررسی است، اضافه کرد: این متقاضیان در حال مرمت و تجهیز بناهای خود هستند تا پروانه بهره‌برداری را دریافت کنند.
خاکسار بابیان اینکه در حال حاضر زیرساخت‌های اقامتی روستای ورکانه تا حدودی فراهم‌شده و در حال تکمیل است، اضافه کرد: ایجاد اقامتگاه‌ها نقش بسیاری در جذب و ماندگاری گردشگران در استان همدان و به‌خصوص روستاها دارد.
وی بابیان اینکه برگزاری رویداد همدان ۲۰۱۸ نیز در معرفی روستاهای هدف گردشگری استان همدان نقش داشت، اضافه کرد: طی جلساتی با مسئولان بنیاد مسکن بر حفظ بافت روستا تأکید شده و با ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به ساکنان روستاها در این راستا قدم برداشتیم تا در کارهای عمرانی به بافت روستا آسیب وارد نکنند.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان اضافه کرد: ۲۰ روستای گردشگری در استان همدان وجود دارد و برنامه‌ریزی برای معرفی بیشتر این روستاها مدنظر است.
کمتر از ۳ هفته دیگر تعطیلات نوروزی آغاز می‌شود و مسافران روانه شهرها و استان‌های مختلف می‌شوند و در این میان همدان با فراهم کردن زیرساخت‌های جذب گردشگر از مسافران در روستاهای هدف گردشگری به خصوص روستای ورکانه پذیرایی خواهد کرد.
نظر شما