دسترنج شالیکاران در معرض تهدید جدی بیماری "بلاست"

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، این بیماری در بیش از 70 کشور دنیا از جمله ایران در استانهای شمالی و اکثر استانهایی که برنجکاری صورت می گیرد، شیوع دارد.

بلاست برنج یا زنگ گردن به وسیله قارچ پیریکولاری اوریزا ایجاد می شود و مدیریت زراعی براین بیماری به شدت تأثیرگذاراست.

کاهش محصول و هزینه های اضافی برای کنترل بیماری در جائیکه کشاورزان به صورت زراعت متمرکز همراه با نهاده های زیاد اجرا می شود در بیشترین حد است.

در کشت آبی برنج در مناطق معتدل یا در بلندیهای مرتفع مناطق استوایی و در برنجهای فرا بوم دیم، بلاست شدید ترین وضعیت را دارد.

بوته برنج در مراحل گیاهچه ای، پنجه زنی و ظهور خوشه حداکثر حساسیت را به بیماری بلاست برنج دارد

بوته برنج در مراحل گیاهچه ای، پنجه زنی و ظهور خوشه حداکثر حساسیت را به بیماری بلاست برنج دارد. رطوبت زیاد هوا بارندگی، تشکیل ابر و مه و شبنم، دمای 28 - 25 درجه سانتی گراد، مصرف زیاد کودهای ازته، کشت ارقام خاص برنج و حاصلخیزی بیش از حد خاک از عوامل مؤثر در توسعه بیماری بلاست است.

این بیماریها تمام قسمتهای گیاه برنج ازقبیل برگها، گرهها، پایه خوشه گلها و خوشه ها را مبتلا می کند و واضحترین نشانه های بلاست برنج در برگها و گردن خوشه گلها پدیدار می شود.

نشانه های روی برگها در طول دوره رویشی گیاه به وجود می آیند. روی برگها معمولا در مرحله نشاء لکه هایی ایجاد می شود که میله ای شکل و در دو انتها نوک تیز بوده و اغلب با حاشیه متمایل به قهوه ای و با مرکز خاکستری است. اندازه، رنگ و شکل لکه ها، مطابق شرایط و میزان مقاومت به بیماری رقم تفاوت دارد.

در ارقام مقاوم به بلاست یا در شرایط نامساعد برای توسعه این بیماری، این لکه ها کوچک تر، قهوه ای تر و باریک تر می شوند. گاهی اوقات لکه های کوچک قهوه ای رنگی دیده می شوند. شرایط مساعد بیماری بلاست باعث می شود این لکه ها، بزرگتر، عریض تر و به رنگ خاکستری در آیند.

هنگامی که بلاست به گردن خوشه گل برنج حمله کند، خسارت جدی تر می شود. این آسیب اغلب در نزدیک بالاترین گره پیدا می شود. گردن خوشه در آغاز خروج خوشه گل نسبت به حمله عامل بیماری بلاست خیلی حسّاس است. هرچه خوشه به زمان رسیدگی دانه نزدیک تر شود، از حسّاسیت گردن آن کاسته می شود.

 سوختگی های قهوه ای – خاکستری تشکیل شده، گردن خوشه را احاطه کرده و موجب سقوط کامل خوشه می شود. اگر عامل بیماری پیش از مرحله شیری دانه رخ دهد، دانه ها پوک می گردند. اگر پس از مرحله شیری گیاه مورد حمله قرار گیرد، دانه ها به طور جزیی پر می شوند، نه کامل ولی دانه ها گچی و شکننده یا سبز رنگ خواهند بود.

قارچ عامل بیماری بلاست زمستان را به صورت میسلیوم در بقایای آلوده برنج، کاه و کلش و بعضی از علفهای هرز به سر می برد و یا اینکه به صورت میسلیوم و اسپر در روی بذور حاصل از مزرعه آلوده وجود دارد.

استفاده از ارقام مقاوم در نواحی تحت آبیاری مناطق استوایی، تنظیم تاریخ کاشت، عدم مصرف کود نیتروژن به صورت یکجا و کارکرد آن به صورت تقسیطی، جلوگیری از ایجاد تنش در مناطق با زراعت دیم برنج، استفاده از قارچکشهایی مثل پیروکوئیلون، تری سیکلازول، قارچکش وین، استفاده از بذر سالم و ضد عفونی، کاشت بموقع برنج، پرهیز از مصرف بی رویه کودهای ازته، جمع آوری بقایای گیاهی مزرعه و معدوم کردن آنها و خشکاندن مزرعه 40 - 30 روز پس از نشاء بمنظور خروج گازهای مضر و تهویه خاک و... از جمله راهکارهای کنترل این بیماری است.

توصیه مبارزه شیمیایی در مرحله برگ 7 - 5 روز پس از مشاهده ظهور اولین علائم بیماری در صورت مساعد بودن شرایط برای اشاعه بیماری، توصیه در تکرار سمپاشی در مرحله خوشه با ظهور 30 - 25 خوشه در صورت مساعد بودن شرایط برای اشاعه بیماری 14 - 12 روز بعد از سمپاشی  از اقدامات شیمیایی برای کنترل بیماری بلاست است.

سموم هینوزان (ادیفنفوس )، بیم ( تری سیکلازول) و وین برای مبارزه با بیماری بلاست توصیه می شود

مصرف هینوزان ( ادیفنفوس ) به میزان یک لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی بیم ( تری سیکلازول ) به میزان 0.5 کیلوگرم در هکتار و وین (کارپروماید) به میزان 0.4 لیتر در هکتار را از سموم توصیه شده برای مبارزه با این بیماری است.

به هرحال شرایط اقلیمی گرم و مرطوب مناطق شمالی کشور و حساسیت ارقام محلی برنج به بیماری بلاست، موجب شده تا کشاورزان برای جلوگیری از خسارتهای آن، دو بار محصول را سمپاشی کنند.

برخی کارشناسان و صاحبنظران حفظ نباتات بر این باورند؛ یکی از عوامل شیوع بلاست در مزارع برنج کمبود سیلیس در برگها و خوشه های برنج است. استفاده از ماده معدنی سیلیس و افزودن آن به خاک قبل از نشای برنج، ارقام برنج را در مقابل بیماری قارچی بلاست، مقاوم و از شیوع آن جلوگیری می کنند. 

همچنین مطالعه کنترل بیولوژیک بیماری بلاست برنج در شرایط مزرعه نیز بیانگر این است که باکتری B. circulans B.178 که از خود قارچ عامل بیماری جداسازی شده است پایداری بیشتری در کنترل بیماری بلاست در مراحل برگ و خوشه برنج داشته است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان نیز در این باره گفت: بیماری بلاست برنج نوعی بیماری قارچ است که در شرایط بدی آب و هوایی بر روی برگ های شالی اثر می گذارد که سم قارچ کش (وین )که بصورت محلول با آب درمرحله ظهور خوشه سمپاشی می شود و قادر به کنترل بیماری بلاست در خوشه است.

بارندگی بیماری بلاست را گسترش می دهد

اردشیر روحی ماسوله با اعلام اینکه لکه های اولیه بیماری بلاست در برخی از شالیزارهای گیلان دیده شده است، افزود: با تغییر شرایط جوی و بارندگی در روزهای آینده این بیماری گسترش خواهند یافت.

وی به کشاورزانی که شالیزارهایشان در مرحله پنجه زنی است، توصیه کرد: با سمپاشی مزارع از انتشار و بروز این بیماری جلوگیری کنند.

روحی ادامه داد: کشاورزان می توانند برای تهیه سموم به مراکز گیاه پزشکی و خدمات کشاورزی سراسر استان گیلان مراجعه کنند.

وی با اعلام اینکه کشاورزان بایستی قبل از هر اقدامی با کارشناسان حفظ نباتات مشورت کنند، افزود: خرید هرگونه سم با نسخه های گیاهپزشکی صادره از سوی کارشناسان و از فروشندگی های مجاز صورت گیرد و توجه به مشخصات فنی سم که برای دستورالعمل روی بروشورها و ظرف بسته بندی نوشته شده توصیه می شود.

رئیس جهاد کشاورزی گیلان در ادامه رعایت نکات ایمنی و استفاده از ماسک، عینک، پوشیدن لباس مناسب، دستکش، کلاه و ... عدم آشامیدن، نوشیدن و سیگار کشیدن در طول مدت سمپاشی، جدا کردن لباسهای کار فرد سمپاش از بدن پس از سمپاشی و استحمام بلافاصله را ضروری دانست.

به هرحال بیماری بلاست یکی از مهمترین بیماریهای برنج بوده که در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب به سرعت گسترش یافته و از نظر اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است و در اغلب سالها در اراضی شالیزاری روی ارقام حساس با اپید می گسترده مشاهده می شود که باید برای پیشگیری و مبارزه با این بیماری توجهی ویژه شود.