به گزارش خبرنگار مهر، جلسه نقد و بررسی مستند تئوریسین خشونت و بازخوانی کتاب «دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان» چهارشنبه ۱۳ شهریورماه در کتابخانه امیرکبیرکرمانشاه برگزار شد.
در این جلسه پس از اکران مستند، میز نقد و بررسی آرای سیداحمد فردید و مستند و کتاب مربوط به آن آغاز شد.
در ابتدا رضا کریمی، معاون اداره کل کتابخانه های عمومی و استاد دانشگاه، گفت: این برنامه به یاد شهید مدافع حرم، محمدحسین علیخانی برگزار می‌شود و سوال اساسی این است که چرا شهید علیخانی فردید را تبلیغ می‌کرد؟
وی همچنین ادامه داد: این پرسش را طوری دیگری می‌توان مطرح کرد که چرا جریان انقلابی یک فرد ظاهراً غیرانقلابی را تبلیغ می‌کرد؟
کریمی در پاسخ به این پرسش گفت: به طور خلاصه باید بگوییم که فردید در جریان فکری معاصر بسیار تأثیرگذار بود. بهتر است بگوییم فردید همان کسی است که اصطلاح غرب زدگی را به جلال آل احمد یاد داد و سال ۵۸ گفت سروش این انقلاب را به انحراف می‌کشاند و شهید آوینی از فضای فکری که او شروع کرد به شدت تأثیر گرفت.
کریمی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: فردید فیلسوف شفاهی بود و یادم هست آن شهید برای شناخت صحیح فردید در حال پیاده سازی سخنرانی‌های اش بود اما مرحوم مددپور. کتاب دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان را منتشر کرد و شهید علیخانی که هدفش را کس دیگری محقق کرده بود کارش را متوقف کرد. انتشار این کتاب دوباره فردید را مطرح کرد. جملات صریح او علیه روشنفکران دوباره مجادلات را داغ کرد.
این استاد داتشگاه ادامه داد: مستند تئوریسین خشونت در یک بخش خود به این موضوع پرداخت که آیا واقعاً اتهام خشونت گرا بودن به فردید وارد است؟ ولی در کل این اثر تقسیم بندی مهمی داشت و به چند نکته مهم پرداخته بود که عبارتند از: مسئله غرب زدگی، شفاهی بودن فردید، جلال آل احمد، یهودیت، نظریه پردازی و فیلسوف بودن فردید، رابطه او با انقلاب، جدال با سروش.
وی افزود: ضعف مستند این بود که این تقسیم بندی واضح نبود و مشکلات صوتی و عدم کیفیت برخی از صداها این ابهام را بیشتر کرد.
محمدی مهدی حاتمی، دکتری فلسفه غرب در این جلسه گفت: ضعف و سُستی فردید در منشِ اخلاقی، رفتارِ سیاسی و شخصیتِ دینی‌اش را نباید دلیلی بر ضعف نظام فکری فردید او تلقی کرد. این حیطه‌ها منطقاً از هم مجزایند و صدق یا کذب نظامِ فکری یک اندیشمند از نوعِ منشِ اخلاقی، رفتارِ سیاسی و شخصیتِ دینی او استنتاج نمی‌شود.
وی ادامه داد: خشونت‌گرا بودنِ منتسبان به فردید را نمی‌توان دلیلی بر منشأ خشونت بودن نظام فکری او دانست زیرا مبتنی بر دو مفروض اشتباه است نخست آنکه رفت و آمد پاره‌ای از افراد در خانه‌ی فردید دلیلی بر شاگردی آن‌ها نزد فردید نیست و از این لحاظ فردید برای خود شاگرد و میراث‌داری معرفی نکرده‌است. و دوم حتی با قبولِ فرض شاگرد داشتن فردید، خشونت رابطه‌ای منطقاً انتقال‌پذیر نیست [به این دلیل که اگر 'ب' شاگرد 'الف' باشد و 'ب'، با 'ج' رفتار خشونت‌آمیزی داشته است؛ منطقاً نمی‌توان نتیجه گرفت که 'ب' خشونت را از 'الف' گرفته باشد]
حاتمی گفت: در فهمِ نظام فکری فردید باید «پرسش از معنا» را از «پرسش از صدق» جدا کرد؛ و ابتدا معلوم کرد که نظام فکری او و مفاهیم مندرج در آن مانند «غرب»، «غرب‌زدگی» چه معنایی دارد و سپس به بررسی درستی یا غلطی نظام فکری او پرداخت.
وی افزود: فردید با پرسشِ روشنفکران زمان خود یعنی «علّتِ تحوّل غرب» درگیر است اما پاسخ‌های روشنفکران زمان خود از جمله پاسخ‌های اخلاقی، دینی، جامعه‌شناسی، سیاسی و علمی و.. را نمی‌پذیرد و مدعی است صرفاً از طریق پژوهش فلسفی می‌توان به این پرسش پاسخِ مناسب داد و لذا راه خود را از روشنفکری رسمی جدا می‌کند و حتی علیه روشنفکری موضع می‌گیرد.[فردید مدعی است که از ماهیتِ تاریخی غرب پرسش کرده و دیگران چنین نکرده‌اند]
وی اظهار داشت: فردید علت تحولات غرب را برقراری یک نسبت هستی‌شناختی جدید یعنی برقراری رابطه‌ی تقابل بین انسان و عالَم تلقی می‌کند. به نظر او این رابطه‌ی تقابل، شکلِ تحول یافته‌ی «رابطه‌ی جدایی تفکر و هستی» است که ریشه در فلسفه‌ی یونان و افکارِ افلاطون و ارسطو دارد.
وی با بیان اینکه غرب در اندیشه‌ی فردید به معنای جدایی و تقابل انسان با هستی است، گفت: غرب‌زدگی به معنای این است که سایر عوالمِ غیرغربی، منابع فکری خود را به گونه‌ای فهم و تفسیر می‌کنند که ذیل رابطه‌ی جدایی و تقابل معنا پیدا می‌کند.
وی در پایان سخنان خود گفت: نقد غرب و مبارزه با غرب‌زدگی، نباید از طریق کُشتن روشنفکران، سانسور کتاب‌ها، برهم‌زدن جلسات سخنرانی و سایر رفتارهای اینچنینی صورت بپذیرد بلکه اگر کسی سودای آن را دارد که از منظر فردیدی به نقد غرب بپردازد؛ باید از طریق تفکر و هنر چنین کاری را صورت دهد؛ به این معنا که از طریق تفکر و هنر، در جست‌وجوی راه‌هایی باشد که بر رابطه‌ی ِجدایی و تقابل انسان و هستی غلبه کند و طریق دیگری برای برقراری ربطه با هستی بیابد.
احمدپور در ادامه سخنان خود در خصوص مستند اکران شده در این جلسه گفت: این اثر تداوم و هماهنگی صوتی نداشت و پیشنهاد می‌کنم در برخی موارد مخصوصاً در بیان سخنان خود فردید زیرنویس درج شود. وی افزود: جای برخی افراد مانند سیاوش جمادی وبیژن عبدالکریمی در این مستند خالی بود.
گفتنی است مستند تئوریسین خشونت اخیراً توسط خانه مستند انقلاب اسلامی (وابسته به سازمان اوج) رونمایی شده است.
در این مستند در مدت ۸۰ دقیقه به زندگی متفکر معاصر ایرانی، سید احمد فردید، می‌پردازد و کارگردان اثر تلاش داشته تا مخاطبان را با نوع تفکر و انگاره‌های اندیشه‌ای فردید آشنا کند.
نظر شما